İran’ın Azerbaycan bölgesinin farklı yerlerinde 3 Temmuz Salı günü 14 Türk asıllı aktivist gözaltına alındı. Söz konusu aktivistlerin, merkezi Tebriz olan Doğu Azerbaycan eyaletine bağlı Keleyber kenti yakınlarındaki Babek Kalesi bölgesinde 5 ve 6 Temmuz günlerinde kutlama etkinliği için çağrıda bulundukları biliniyor.
Babek Kalesi bölgesi Abbasi Halifeliği'ne karşı mücadele eden Hürremiyye Hareketi’nin önderi Babek Hurremi’nin (Ölümü: 4 Ocak 838) direniş ve mücadele noktasıdır. Babek, Bağdat’daki halifeye karşı 22 yıl süren uzun bir mücadeleden sonra nihayetinde Abbasi halifesi güçlerine mağlup olduktan sonra esir düşerek Bağdat’a götürülmüş ve idam edilmiştir. Bu nedenle Babek İranlılar özellikle de İran’daki Azerbaycan Türkleri tarafından tarihî bir kahraman sayılmaktadır. Her ne kadar Babek’in Türk olup olmadığına ilişkin tartışmalar olsa ve bu tarihî şahsiyet söz konusu bölgede Türklerin hakimiyetinden önce yaşamış olsa da günümüz Azerbaycan coğrafyasından merkezi yönetime karşı isyan bayrağını kaldırmış bir kişi olması nedeniyle Azerbaycan Türklerinin etnik taleplerini dillendiren aktivistler tarafından ikonlaştırılmıştır. Azerbaycan Türklerinin temmuz ayında doğduğu düşünülen Babek’in doğum gününü kutlamak üzere Babek Kalesi’ne giderek anma törenleri gerçekleştirmeleri zamanla bir gelenek hâline gelmiştir. Özellikle 90’lı yılların başından itibaren İran Türklerinin büyük ilgi gösterdiği bu etkinlik, etnik taleplerin dile getirildiği bir platform hâline gelmiştir. Ancak 2006 yılından itibaren İran güvenlik güçleri mevzubahis kutlamaları engellemek üzere müdahalede bulunmaya başlamıştır.
Babek Kalesi’nde bu sene gerçekleştirilecek etkinliğe yönelik çağrıda bulunanların tutuklanması güvenlik güçlerinin kutlamalar öncesi aldığı bir önlem olarak düşünülebilir. Nitekim İran’da benzer uygulamalara daha önce de rastlanmıştır. Bunun yanında İran’daki Azerbaycan Türklerinin son yıllardaki siyasal davranışları dikkate alındığında bu tarz çağrılara her zaman olumlu yaklaşmadıkları da görülmektedir. Zira etnik talepleri her zaman önemseyen bölge halkının siyasal söylem ve katılımlarında farklı etkenlerin de rol oynadığı bilinmektedir.
Ancak etnik aktivistler bölgede toplumu organize eden ya da sokak protestoları gibi eylemlerde yönlendirici rol üstelenen en güçlü siyasal yapılanmayı teşkil etmektedirler. Dolayısıyla güvenlik güçlerinin bu yıl da şehir dışındaki Babek Kalesi bölgesinde yapılacak kutlamaları engellemesi mümkünse de etnik azınlıkların talepleri karşısında sergilenen sert politikaların sürdürülmesi aktivistleri rejim karşı cephenin safına itmeye devam edecektir.
İRAM - Hamid Ebrahimi - İç Politika Uzmanı
