Bir adam, günün birinde etrafındakilere şöyle demiş:
- Ben bir akıllı arıyorum. Bir derdim var. Ona söyleyeceğim. Belki bana bir yol gösterir.
Bunu sözleri duyanlardan biri ise adama şöyle demiş:
- Şehrimizde kendisini deliliğe vuran birisi var. Ondan başka akıllı yok.
Adam, hemen;
- Ne olur bana o akıllı adamı göster, diye yalvarmaya başlamış.
Adam, eliyle işaret ederek;
- İşte şu sopaya binip çocuklarla beraber koşup duran adam, demiş. Senin aradığın işte orada.
Adam, kendini deliliğe vurmuş olanın yanına gidip;
- Ey kendini çocuk gibi gösteren baba! Bana bir sır söyle, dedi.
Deli görünümlü adam;
- Git! Bu kapıyı çalıp durma. Bugün, sır söylenecek gün değil. Başka zaman gel, diye cevap verdi.
O delinin gerçek hâlini öğrenmek isteyen adam, şöyle devam etti:
- Ey sopayı at edinip binen adam! Bir an için atını bu tarafa sür.
Deli, bu söz üzerine;
- Çabuk söyle! Atım, çok vahşîdir. Seni tepmesin. Ne soracaksan çabuk sor, dedi.
Adam, asıl sormak istediğini sormayıp deliyi alaya alarak, ona şöyle dedi:
- Bu sokakta oturan kadınlardan biriyle evlenmek istiyorum. Benim gibi bir adama acaba hangisi lâyıktır?
Deli, adamın bu alaylı sorusuna şöyle cevap verdi:
- Dünyada üç türlü kadın vardır. İkisi, zahmet getirir; biri ise daima bir hazinedir. Onu alırsan tamamen senin olur. İkincisinin yarısı senin olur. Diğer yarısı, senden ayrı kalır. Üçüncüsü ise senin olmaz. Bunları duydun. Hadi şimdi yürü! Ben, gidiyorum.
Deli, böyle diyerek sopasını sürdü, gitti. Çocukların arasına katıldı.
Adam, delinin arkasından tekrar bağırdı:
- Gel de bu dediklerini hele bir açıkla. Bu söylediğin üç çeşit kadın kimlerdir?
Deli taklidi yapan adam, sopadan yaptığı atını adama doğru sürdü ve ona şöyle dedi:
- Bekar olan kadın, tamamıyla senin olur. rahata erersin. Dul kadın, yarısı senin olan kadındır. Başka eşinden çocukları olan kadın ise hiçbir zaman senin olmaz. İlk eşinden çocukları olduğu için sevgisi de hatıraları da o tarafa koyar. Hadi git artık! Atım seni tepmesin.
Sonra yine çocukların arasına daldı. Adam, tekrar bağırdı:
- Bir tek sorum kaldı ey ulu padişah! Gel hele!
Deli taklidi yapan adam, o tarafa gelip;
- Çabuk söyle, çabuk. Çok duramam. Şu çocuk, meydandan topumu kaptı, dedi.
Adam;
- Ey padişah! Çok akıllı olan bir adamsın. Bu delilik ne demek? Şaşılacak şey! dedi.
O zaman deli taklidi yapan adam, ona şöyle karşılık verdi:
- Bu külhanbeyleri, beni bu şehre hâkim yapmaya karar verdiler. Reddettim. “İmkanı yok, senin gibi akıllı bir adam bize hâkim olacak.” dediler. Baktım olmayacak; kendimi deli gibi gösterdim. Yoksa gerçekte önce ne idiysem şimdi de öyleyim.
