Köşe Yazıları
Giriş Tarihi : 26-05-2017 08:43   Güncelleme : 26-05-2017 08:43

Yeni anayasaya göre başbakan devam edebilir mi?

Referandumda kabul ettiğimiz Anayasa değişikliğinin en temel sonucu, yürütmenin bütünlüğünün sağlanması ve başbakanlık makamının ortadan kaldırılması olduğunu düşünüyoruz.

Yeni anayasaya göre başbakan devam edebilir mi?

Anayasa değişikliği ile başbakanlık görevinin anayasadan çıkarıldığı doğru. Ancak başbakanlık görevinin anayasadan çıkarılması, Türkiye’nin yönetim sisteminden çıkarılmasını zorunlu hale getirmiyor.

Türkiye’nin kabul ettiği anayasal model, Fransa’da geçerli olan anayasal modele bire bir olmasa da çok benziyor.

Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin yeni anayasamızda yer alan model Fransa anayasasından nerdeyse bire bir kopya edilmiş bir model. Cumhurbaşkanının yetkileri arasında da ciddi benzerlikler var.

Fransa iki meclisli bir parlamento yapısını kabul etmiş. Biz tek meclisli bir parlamento modeli ile devam ediyoruz.

Fransa anayasasında da hükümet modeline dair bir açıklama yok. Hükümetin kuruluşu ve çalışma biçimi ve ile teşkilat yapısı kanunlarla belirlenmiş.

Yeni anayasamızda yer alan hükümet modelinin detayları ve hükümetin teşkilatı ile çalışma biçimi kanunlarla oluşturulacak. Hatta yeni bir uygulama olacağı için muhtemelen birçok kanun boşluğu olacak ve bu kanun boşlukları da 2019 yılı sonunda seçilecek Cumhurbaşkanı tarafından kararname ile doldurulacak.

Anayasa, yeni hükümet modelinin şekillendirilmesi konusunda parlamentoya ve yeni Cumhurbaşkanına geniş yetkiler tanıyor.

Yeni Anayasa’da bir başbakanlık makamının ihdas edilmesine engel hiçbir hüküm bulunmuyor.

Anayasa, Bakanlar Kurulu’nun parlamento onayına gerek bulunmadan Cumhurbaşkanı tarafından atanacağını hüküm altına alıyor. Bakanlar Kurulu kaç tane bakandan oluşacak, bu bakanlıkların adları ve görev konuları neler olacak tüm bunlar kanunla veya bir boşluk olursa 2019 sonrasında kararname ile düzenlenebilecek.

Yeni hükümette başbakan olmayabileceği gibi, bakanlar ile cumhurbaşkanı arasındaki koordinasyonu sağlamak üzere bir koordinatör bakanlık olarak başbakanlık görevi ihdas edilebilir.

Buna gerek var mı? Bunu bilemem. Cumhurbaşkanı yaklaşık 14 yıllık hükümet tecrübesine sahip. Bakanlar Kurulu ile arasında bir koordinatör makama gerek olup olmadığına kendisi karar verecektir.

Siyasi rejimi bizimkine benzer bir dönüşüm geçirmiş Fransa, başbakanlık görevinin bulunmasına ihtiyaç duymuş. Elbette Fransa’yı taklit etmek zorunda değiliz.  Bu düzenlemeyi gerektiren ihtiyaçlar iyi analiz edilmeli. Bir ihtiyaç varsa, sizin bunun ihtiyaç olmadığını iddia etmeniz ihtiyaç olduğu gerçeğini değiştirmez. İşin doğası böyle bir ihtiyacı doğurursa, ihtiyaç gelir kapıya dayanır.

Başbakanlık görevine ihtiyaç vardıysa neden anayasada var olan başbakanlık kaldırıldı ki derseniz. Yeni anayasada başbakanlık kaldırılarak değil, bakanlar kurulu atama yetkisi cumhurbaşkanına verilerek yürütme alanında bütünlük sağlandı. Yürütme alanındaki yetkileri seçilmiş cumhurbaşkanında toplayarak yürütmenin bütünlüğünü sağladı ve yetki karmaşasını ortadan kaldırdı. Başbakanlığı kaldırdı ama yasaklamadı. Bunu kanunla düzenlenecek bir konu haline getirdi. 

Hükümeti seçme ve atama yetkisi Cumhurbaşkanında olduktan sonra, bakanlık sayısının kaç olduğunun, bir koordinatör başbakanlık görevinin bulunup bulunmamasının veya bakanlıkların görev konularının neler olduğunun bir önemi kalmaz.

Eğer ihtiyaç duyulursa Bakanlar Kurulu üyelerinden biri, koordinatör haline getirilerek adına başbakan denilebilir. Başbakanlık görevi ihdas edilirse eski sistem geriye gelmiş olmaz.

Değiştirilen sistemde Cumhurbaşkanı, parlamentodan bağımsız olarak Başbakan atama yetkisine sahip değildi. Meselenin düğüm noktası buradadır. Hükümet parlamento içinden çıkarıldığı için, Cumhurbaşkanının parlamento üzerindeki kontrolü kaybolduğunda, hükümet üzerindeki kontrolü de kayboluyordu. Cumhurbaşkanı ile parlamento arasında bir uyumsuzluk ortaya çıktığında, sistem rölantiye alınmak zorunda kalıyordu. Yeni anayasa yürütme alanındaki bu parçalanmışlığı ortadan kaldırmış oldu.

Cumhurbaşkanının, bir başka organın onayına gerek duymaksızın görevden alabileceği veya değiştirebileceği bir başbakan, yürütme alanında parçalanmaya neden olabilecek güce sahip olmaz.

Ben bir başbakanlık makamı ihdas edilsin görüşünde değilim. Bunun aksi bir görüşe de sahip değilim.

Ancak işlerin ortaya bir ihtiyaç çıkarması halinde, yeni anayasal düzen içinde de bir başbakanlık makamı ihdas edilebileceğinin, yeni anayasanın bu yolu kapamış olmadığının da altını çizmek istiyorum.

Yaşar BAŞ

adminadmin