Samsun Onur Anıtı, 1931 yılında yapımı Viyana’da, Heinrich Krippel tarafından gerçekleştirilerek 15 Ocak 1932 de törenle açıldı.
İlk dönemlerde cumhuriyet bütçesinin 8/1'i kendisine heykel yapması için verilmiştir.
Krippel sadece Samsun anıtının değil Ankara, İstanbul, Konya, Afyon gibi illerdeki Atatürk heykellerini de yapan heykeltıraştır.
Heykeltıraş Krippel, Atatürk tarafından davet edildiği köşkte çizdiği taslak çizimleri Viyana’da tasarlamış ve Viyana Birleşik Maden İşletmeleri’nde bronz ile kaplatmış. 32 parça olarak hazırladığı heykeli Samsun’a getirmiş ve birleştirmesiyle ortaya bugünkü anıt çıkmış. Heykeltıraş Heinrich Krippel, 1932 yılında gerçekleşen açılış töreninde şöyle demiş:
“Gururlu bir şekilde batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları azim dolu gözleriyle, şahlanan atın üzerinde Atatürk dimdik bir şekilde oturuyor. Bu oturuşta korkusuzluk, kolun kılıca uzanışında ise Türklüğün gücü vardır.
Mustafa Kemal’in şaha kalkmış at üzerinde mareşal üniformasıyla kılıcını çekmekte olan halinin tasvir edildiği heykelin 4,10 metre uzunluğundaki kaidenin üzerinde savaşları ve zaferleri simgeleyen çeşitli kabartmalar da bulunuyor.”
Kaidenin ön yüzündeki levhada “Vatanda Millî Mücadeleye başlamak için Gazi 19 Mayıs 1335=1919 tarihinde Samsun’a çıktı”, arka levhada ise “Bu heykel Samsun vilâyeti halkı tarafından 29 Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi” ifadeleri yer alıyor.
Sol ve sağ taraflarında bulunan kabartmaların birinde, halkın tekneden taşıdığı cephaneler tasvir ediliyor, diğerinde ise Atatürk, başı halka dönük bir şekilde halkın elini tutuyor.
Samsun’a heykel yapılmasıyla alakalı olarak toplanan abide komisyonun kararından sonra yayınlanan bir gazetede 24 ayda tamamlanacak olan heykelin kaidesi hariç 37 Bin Dolar’a yapılacağı yazıyor.
Heykelin Kaidesi için ise 20 Bin lira harcandı.
Heykelin Viyana’dan getirilişinin ilginç bir de hikâyesi var;
SAMSUN’DAKİ ATATÜRK HEYKELİ GÜMRÜKTE REHİN KALDI!
Samsun'un simgesi haline gelen Atatürk Heykelinin gümrük çıkışı için gerekli olan paranın bulunamamasından dolayı bir süre gümrükte rehin kaldığı ortaya çıktı…
Samsun Maliye Vekaleti Muhasebat Umum Müdürlüğü tarafından 23 Kasım 1931 yılında Başbakanlığa yazılan ve heykelin gümrük serbestiyesi için 40 Bin Liranın istendiğine dair Başbakanlık arşivinde yer alan belgede gümrüğe ödenecek paranın Samsun Maliyesinden sağlanamadığı yazıyor..
40 BİN LİRA LAZIM SAYIN BAŞBAKANIM
Samsun Maliye Vekaleti Muhasebat Umum Müdürlüğü’nün Başvekalet Celileye yazdığı yazıda, “Samsun Vliyet merkezinde rezkedilecek olan, Gazi Hazretlerinin heykeli için Gümrük idaresince istenilen 40 Bin lira gümrük resminin bu sene mezkur vilayet belediye ve idarei hususiye bütçelerinden tesviyesine imkan olmadığından meblağı mezburun tecilile heykelin gümrükten imrarına müsade itası dahileye vekaletinden iş’ar kılınmaktadır” deniliyor..
Bilindiği gibi heykel 15 Ocak 1932 yılında şimdiki yerine dikildi.
Yani gümrükte ödemesi yapılamadığı için yaklaşık üç ay mahsur kaldı.
Atatürk Heykeli Hamburg'dan Samsun'a kadar ücret almaksızın taşınmasına rağmen taşıma evraklarında tıpkı İstanbul ve Ankara’daki heykellerde olduğu gibi gümrük resminden men ibaresi bulunmadığı için ödenmesi gereken 40 Bin Liranın Başbakanlık’tan istendiği ilgili yazı şöyle devam ediyor:
HEYKELİN GÜMRÜKTEN ÇIKARILMASI HUSUSUNU…
“Gümrük kanunu, gümrükten imrar edecek heykellerden resim alınmasını amir olup kanune mutasi resim istifa edilmedikçe heykelin imararına kanunen mesaı imkanı yoktur.
Ankara ve İstanbul’da rezkonulan heykellerin gümrük resmi maarif ve maliye bütçelerine konulmak suretiyle temin edilmiştir.
Ancak mevzubahis heykelin resmi için hiçbir bütçede tahsisat olmadığından gümrüğe gelip de resmi verilmediğinden heykelin çıkarılmaması keyfiyetiamme nazarında sui tesir hasıl edeceği aşikardır.
Buna muhal kalmamak üzre bir taraftan mezkur heykele ait gümrük resminin muhtelif vekaletler bütçelerinden kabili tasarruf tertiplerinden karşılık iradesi zaruri bulunduğundan bu maksadın istilzam ettiği karşılığın temini için keyfiyetin alakadar vekaletlere emrü iş’ar buyurulması ve diğer taraftan bulunacak karşılıkların gümrük resmiyle irat ve masraf muamelesi için muktazi kanuni muamelenin intacına kadar heykelin gümrükten çıkarılması hususunu tensip ve takdiri Samilerine arz eylerim efendim.
Maliye Vekili
Kaynak: Akasyamhaber.com
