Bu bir kasırga. Kasırga sebebi şimdilik teknoloji gibi görülüyor. Bu kasırga her şeyi ezip geçiyor ve yeni bir çağ başlıyor.
Gazeteler bizim gibi ülkelerde her zaman iktidarın elinde oyuncak oldu. İktidarlar biraz yemledikleri gazeteleri satın aldı ve onlar gönüllü borazanlara dönüştü. Belki son on yıllara kadar insanlar gazetelere muhtaçtı alıp okurlardı. İşte internetin ilk darbesi gazetelere oldu.
Çevrenizde düzenli gazete alan kaç kişi tanıyorsunuz?
Bugün gazete alanlar ya ideolojik bir duruştan dolayı destek amaçlı kendi gazetelerini alıyorlar. Ya 50 yaş üstüdür gazete okumak bir alışkanlığa dönüşmüştür. Az bir kısmı da kültürel bir seviye göstergesi olarak gazete alıyor.
Gazeteler çoğunlukla devlet ilanları, reklamlar, gazeteyi ihale gibi amaçlarla kullanan patronların desteği ile yaşıyorlar.
Son on yılda 24.000 gazeteciden üçte biri işinden olmuş durumda. Türkiye haberlerine güvenmeme oranında dünya ülkeleri arasında ikinci sırada. Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 2002’de 99’uncu sıradaydı, 2018’de 157’nci sıraya geriledi. Her 5 kişiden 3’ü ülkede basın özgürlüğü olmadığını düşünüyor ve medyadaki haberlere güvenmiyor. Hiç gazete okumayanların sayısında on yılda yüzde 20’lik bir artış gösterdi.
2013 yılında günlük ortalama gazete baskı sayısı 6 milyon 290 bin iken, 2017 yılında bu sayı 4 milyon 271 bine düştü. Bunların çoğu da devletin, bir takım kuruluşların destek amaçlı alıp bir yerlere koyduğu gazeteler.
Son on yılda sosyal medya kullananların oranı yüzde 38’den yüzde 72’ye çıktı. İnternetten alışveriş yapanların oranı 2012’de yüzde 16’yken 2018’de yüzde 52. Gazete okuyanların okumayanlara oranı yüzde 61’den yüzde 26’ya düştü. Haberleri televizyondan izleyenlerin oranı ise 2010’dan beri yüzde 98’den yüzde 84’e indi. Artık ülkenin elit kesimi televizyon seyretmiyor, haberlere bakmıyor, güvenmedikleri için gazete almıyor.
Kısacası geleneksel medya değişti. İnternetin getirdiği sosyal medya çok radikal bir şekilde hayata hakim oldu. İnsanlar artık bir otoritenin kontrolünde olan haber dinlemek, seyretmek, okumak istemiyor. Hayata, olaylara sadece bir gözlükle bakılmasını tasvip etmiyor.
Bilgi ve haber kaynaklarımız artık sanal alemlere doğru dönüşüyor. Bunun ilk tokadını gazeteler tattı. Çünkü hem değişime ayak uyduramadı hem de siyasi otoritenin veya ideolojilerin at gözlüklü bir parçası oldular.
Gazetelerin ardından bu tokat televizyonların yüzünde patladı. Otuz yaş altı okuyan, çalışan, modern hayatta bir şekilde var olan gençlerin büyük çoğunluğu gazete okumadıkları gibi artık televizyon da seyretmiyorlar. Hele haberleri televizyondan takip etmeyenlerin oranı şimdiden yüzde yirmilere ulaşmış durumda ve hızla yükseliyor. Özellikle gençler ve modern hayat tarzına doğru yürüyen insanlar haberleri sosyal medyadan anında almayı tercih ediyorlar.
Bugün insanlarımızın yaklaşık yüzde ellisi ilk habere ulaşmak için sanal aleme baktıklarını söylüyorlar.
İnternet, hız ve sosyal alem gittikçe artan bir şekilde hayata hakim oluyor.
Ve biz bu yeni çağda sadece seyirci olma lüksüne sahip değiliz.
Dr. Levent BİLGİ