Nasıl Bir Eğitim Ortamı?

Demokrasinin hakim olduğu, hoşgörü, sevgi ve saygıya dayanan bir eğitim ortamı.

Öğretmenin öğrencileri yargılamak yerine sabırla yol gösterdiği ve rehber olduğu, öğrencinin kendini güvende hissettiği, duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebildiği adaletli bir ortam.

Çağdaş ve modern yöntemlerle eğitim programlarının hedeflerine ulaşıldığı, herkesin (öğretmen-öğrenci-veli) kendi sorumluluğunu koşulsuz yerine getirdiği sağlıklı bir eğitim ortamı. Değerler eğitiminin sözde hedeflerde kaldığı değil, bire bir uygulandığı ve yaşandığı bir ortam.

İlk defa 1940’larda geliştirdiği İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nde  Amerikalı psikolog Abraham Maslow, insanların ihtiyaçlarını belli kategoriler altında sınıflamıştır.

Bu ihtiyaçlar aşağıdan yukarıya doğru karşılanma önceliklerine göre bir piramit şeklinde ifade edilmiştir. Bireyin bir alt basamaktaki ihtiyacı karşılandığında ancak bir üst basamaktaki gereksinime geçer.

Bu teoriye göre birey önce “fizyolojik gereksinim”lerinin (nefes alma, beslenme, yemek, su, cinsellik, uyku, gibi) karşılanmasını ister. Fizyolojik ihtiyaçları karşılanan birey kendini “güven”de hissetmek ister.

Bu nedenle fizyolojik ihtiyaçlardan sonra “güvenlik gereksinimi” (beden, aile, sağlık güvenliği) gelir. Aşağıdan yukarıya 3. basamakta “ait olma, sevgi gereksinimi” (anne-baba sevgisi, öğretmen sevgisi, vb.) vardır. Sevgi ihtiyacı da karşılanan birey karşısındakiler tarafından saygı ve kabul görmek ister. Bu ise “saygınlık gereksinimi”ni (özsaygı, başkalarına saygı duymak, başkaları tarafından saygı duyulmak) oluşturur. İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nin tepesindeki en son ihtiyaç “kendini gerçekleştirme”dir. Alt basamaklardaki tüm ihtiyaçları karşılanan birey artık potansiyelini tam anlamıyla ortaya koyarak kendini gerçekleştirebilir, yani yeteneklerini fark ederek en iyi biçimde kullanabilir ve olabileceği en iyi noktaya varabilir.

Eğitimin en genel amacı; bireyin kapasitesini tam anlamıyla ortaya koyarak onu gelebileceği en iyi noktaya getirmek, kişilik ve mesleki anlamda onu en yüksek noktaya taşımak yani kendini gerçekleştirmesini sağlamaktır. Ancak İhtiyaçlar Hiyerarşi’sinde görüldüğü üzere, kişinin kendini gerçekleştirmesi için alt basamaklarda yer alan ve öncelikli olarak karşılanması gereken ihtiyaçların tamamı aile ve okul ortamında karşılanmalıdır. Yukarıda saydığımız koşulsuz sevgi ve saygının işe koşulduğu, demokratik bir eğitim ortamı ütopik bir tablo değil; eğitimin amaçlarına ulaşması ve çocuğun kendini gerçekleştirmesi için mutlaka oluşturulması gereken bir öğrenme-öğretme ortamını tasvir eder. Burada amaç öncelikle çocuğun ihtiyaçlar hiyerarşisine göre temel ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Ancak temel ihtiyaçları karşılanan çocuk akademik başarıya odaklanabilir ve derslerine çalışır, eğitimin hedeflediği bilgi ve becerileri kazanabilir. Böylelikle kendini gerçekleştirebilir. Eğitimle iyi bir meslek ve karakter sahibi bireyler bu şekilde yetiştirilebilir.

Burada gözden kaçırılmaması gereken nokta, çocukların akademik başarıyı ve olumlu karakter özelliklerini geliştirilebilmesi için yaratılması gereken okul iklimidir. Bu okul iklimi ise İhtiyaçlar Hiyerarşisi’ne göre öncelikle duyuşsal özelliklere (güven, ait olma, sevgi, saygı, vb.) dayanır. Aslında bütün mesele, Maarif Modeli’nin de temel iddialarından biri olan değerler eğitimini canlı olarak yaşatan bir öğrenme ortamının oluşturulabilmesidir. 

Bunun için idealist öğretmenlere ihtiyaç vardır.

Öğretmenliği bir meslek ve para kazanma aracı olarak görmek yerine, öğrenciye sevgiyle yaklaşan, görev ve sorumluluk bilincine sahip, araştıran ve kendini geliştiren,  adaletli, sabırlı, güven veren ve model olan öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır. Unutulmamalıdır ki eğitim ortamının en temel öğelerinden biri koşulsuz sevgidir.