Ünlü bilim adamları, fikir adamları, akademisyenler, seyyahlar, elçiler, tarih filozofları, dünya ve Osmanlı tarihçilerinin on binlerce vesikayı tetkik ettikten sonra yazdıkları eserlerde Osmanlı İmparatorluğu’ndan şöyle bahsetmektedirler:
Yılmaz Öztuna:
Osmanoğulları hakkında kaynak teşkil edecek ne yazılmışsa okunduktan sonra en az iki hususta istisna olmadığı neticesine varılır. Biri korkusuzluk ( cesaret değil, cesaretten daha fazla, daha başka bir şey olan korku hissine yabancılık), diğeri de dine olan saygılarıdır.
***
Müneccimbaşı Ahmed Dede:
Bil ki, bu devleti kuranlar, tarihin en haşmetli ve en büyük hükümdarlarıdırlar. Çok hayır yaparlar, çok ihsanda bulunurlar. Diama adaletle hükmetmişlerdir, kılıçların hakkı/mızraklarının meyvesi olarak bu devleti kurmuşlar ve büyütmüşlerdir.
***
Hammer:
Cihanın en büyük ve uzun ömürlü devletini kurmuş olan Osmanlılar, millî ve İslami mefkûrelere bağlılıkları, siyasi istikrar ve içtimaî adaletleri sayesinde "Nizâm-ı âlem dâvasının en kudretli temsilcileri olmuşlardır.
Osmanlı hanedanı, birbiri ardından yetiştirdiği büyük ve dahi padişahlar sayesinde cihan hâkimiyeti mefkûresine en büyük hizmeti yapmışlardır.
Osmanlı İmparatorluğu bu gün (XIX. asır için) bile, Bizans’ın şevketinin doruğunda iken bulunduğu genişlikten daha büyük ülkeleri elinde tutmaktadır.
***
Rene Herpin:
Osmanlı bugün (XVII asır için), dünyanın geri kalan bütün devletlerinin toplam gücü üzerinde bir kudrete sahiptir.
***
Sauvaget:
İslam tarihi, Osmanlılar derecesinde güçlü ve istikrarlı bir siyasi yapıya şahit olmamıştır… Bil hassa XVI. ve VXII. Asırlar boyunca, Avrupa’nın en büyük, en geniş, en istikrarlı ve en muazzam mali kaynağa sahip devleti Osmanlı idi.
***
Tonynbee:
Osmanlıların Yakın Doğu’da yerlerine geçen Avrupalı veya yerli hiçbir devlet, bu bölgeyi Osmanlılar kadar iyi idare edememişlerdir. Avrupa devletleri, Osmanlılardan aldıkları ülkeleri ancak zulümle yönetebilmişlerdir.
Bütün tarih boyunca Orta Doğu’yu (Balkanlar ve Arap ülkeleri) yönetiminde birleştiren tek devlet, Osmanlı İmparatorluğu’dur. Buna ne Pers, ne Roma, ne Arap imparatorlukları muvaffak olamamışlardır.
***
Mehmed Köymen:
Türk, hatta dünya tarihinin, en büyük, en şerefli ve en devamlı devleti Osmanlı İmparatorludur.
***
Corci Zeyden:
Müslümanların gösterdikleri adalet, hoşgörü, ibadet ve takva büyük başarılarının en önemli sebeplerindendir.
***
Grenard:
Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşu beşer tarihinin en hayrete değer ve en büyük vakıalarından biridir.
***
Çiro Truhelka:
Müslüman Türklere ‘’vahşet’’ isnat edenler, onları kıskananlar ve çekemeyenlerdir. ‘’Bu milletin Balkanlar’da ve Avrupa’da vahşet göstermiş olduğu’’ iddiası, iftiraların en iğrencidir. Müslüman Türkler, Avrupa’ya mazbut bir din ve gayet mükemmel bir devlet teşkilatları ile gelmiş, yerleştikleri ülkeleri medenileştirmişlerdir.
***
Ricault:
Türk milletinin Osmanoğulları’na bir çeşit kutsallık isnat ettiklerini, bu derece her şeyin üzerinde saygı gösterdiklerini, Hristiyan milletlerin bunu örnek almaları gerekir.
***
F. Downey:
Birçok Hristiyan, kendi yurtlarından adaletin ağır ve karasız olduğu için kendi yurtlarını bırakıp Osmanlı İmparatorluğuna gelip yerleşiyorlardı.
Osmanlı Padişahları kendilerine iyi hizmet edenleri ödüllendirmemesi hemen hiç görülmemiştir ve işte bu sebeptendir ki tebaasından her zaman sadakat görmüştür.
***
F. Babinger:
Osmanlı İmparatorluğunda herkes, kendi halinde, bahtiyar olabiliyordu. Mutlak bir dini hürriyet hüküm sürerdi ve kimse, şu veya bu inanca sahip olduğundan dolayı herhangi bir sorunla karşılaşmazdı.
***
Morgenthau:
Osmanlılar, Asya, Afrika ve Avrupa’da kâinat tarihinin tanıdığı en geniş imparatorluklarından birini kurdular.
***
Grousset:
Osmanlı İmparatorluğu gerçek bir cihan devletiydi.
***
Von Moltke:
Osmanlı hükümdarları, harpler kazanmış ve ülkeler fethetmiştir. Adlarına gelecek nesillere nakledecek suyolları ve camiler yapmış, mektepler ve hastaneler kurmuşlardır.
***
Çar Büyük Petro:
İstanbul’a hükmeden bütün Cihan’a hükmeder.
***
Napolyon Bonaparte:
Eğer küre-i arz bir hükümet olsa, payitahtı İstanbul olmak lazım gelir.
***
Aşıkpaşa-Zade:
Fütuhat devrinde Balkan Hristiyanlarının Osmanlı Padişahları için genel olarak telakkileri şöyleydi. Bu gelen Padişah pek adildir.
***
Kalın sağlıcakla.
Ahmet ÖZTÜRK
Araştırmacı - Yazar