Samsun bir seçimi daha tamamladı!
24 Haziran 2018 seçimleri, Samsun tarihinin %88,51 katılım oranı ile 1987’den bugüne kadar yapılan 9 genel seçimdeki en yüksek katılımlı gelen seçim oldu.
Seçim büyük katılık oranı ile tamamladı ama sonuçları itibariyle birçok analiz ve yorum gerektiren konuda ortaya çıktı.
Öncelikle Cumhurbaşkanı ve AKP açısından Samsun’u değerlendirelim;
AKP Türkiye’de sadece 10 ilde oyunu arttırabildi. Samsun dâhil 71 ilde ise oy kayıpları yaşadı. Üstelik Samsun, AKP’nin 10 puan ve üzeri oy kaybı olan 28 il içerisinde.
Dikkat çeken ilk konu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aldığı oy ile genel başkanı olduğu AKP’nin aldığı oy arasındaki fark oldu;
Türkiye genelinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aldığı oy ise %52,59 olurken AKP %41,85’lik bir oy aldı. Aradaki fark 10,74 puan!
Cumhurbaşkanı adayı Erdoğan Samsun’dan %66,57 oranında oy aldı. AKP’nin aldığı oy ise %52,09 seviyesinde kaldı. Aradaki fark 14,48 puan!
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’deki 91 seçim bölgesinin 64’ünde oy artışı sağlamış. Samsun ise oy artış oranına göre 64 il/bölge içerisinde 49. sırada.
Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 58 ilde oy artışı, 23 ilde ise oy kaybı yaşamış. Samsun’da 2014 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ın aldığı %65,87’lik orana göre bu seçimlerde oyunu 0,7 puan arttırmış.
AKP’nin genel seçimlerdeki oy oranı bir önceki genel seçim olan 1 Kasım 2015 genel seçimlerine göre 11,97 puan azaldı.
AKP Samsun’dan;
2002’de %44,84
2007’de %57,90
2011’de %61,50
2015 (7 Haziran)’de %52,94
2015 (1 Kasım)’de %63,69 oy almıştı.
Bu 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise %52,09!..
AKP’nin Samsun’dan aldığı bu oy oranı, AKP’nin ilk seçime girdiği 2002 seçimlerini saymazsak girdiği 5 genel seçimde aldığı en düşük oy oranı oldu.
AKP’nin en çok oy oranı aldığı ilçeler %66,1 ile Vezirköprü, %65,5 ile Ayvacık ve %64,7 ile Salıpazarı oldu. AKP’nin en az oy oranı aldığı ilçe ise %37,1 ile Atakum oldu.
Samsun’da AKP oylarının azalmasının temel nedeni listeye olan tepkiler oldu. Diğer bir neden ise Samsun’da FETÖ’nün siyasi ayağıyla mücadeleyle ilgili dağın fare doğurmasıydı. Ulusal ve yerel haberlere konu olan FETÖ ile ilgili birçok konu seçmen üzerinde bir beklenti yaratmış ama karşı bir müdahale olmamıştı.
Listeler konusunda adaylıkların açıklanması sonrası haberlerin altına ve sosyal medya gönderilerine yapılan yorumlar listeye olan tepkilerin ve olası oy kayıplarının habercisiydi. Samsun tarihinde ilk kez bu kadar yoğun tepki alan adayların listede olması AKP seçmeni üzerinde bir hayal kırıklığına neden oldu.
Bafra bölgesinden aday olan vekile olan tepkiler ve diğer illerdeki yakın dönemdeki tek liste olarak seçimlere giren AKP teşkilatları birçok küsküne de neden oldu. Bunun üzerine adaylığına kesin gözü ile bakılan temayül yoklamasında da öne çıkan isimlerin listeye girememesi küskünlük ve kırgınlıklara neden oldu.
Diğer nedenler ise yanlık ekonomi politikaları, işsizlik, Suriyeli mülteciler, tarım sektörünün sorunları, il bazında kişi başı kamu yatırımlarının çok düşük olması, teşkilatlar ile taban arasındaki iletişim sorunları gibi ülke genelindeki temel oy kayıpları ile aynı!..
Tüm bu durumlar Samsun’da 7 Haziran 2015 genel seçimleri öncesi yaşanan benzeri bir sessizliğe ve şehrin seçim havasına girememesine neden oldu.
Sonuç ise ortada!..
***
CHP ve Muharrem İnce açısından seçimi incelersek;
Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce Samsun’dan %23,06 oranında oy alırken CHP ise %17,32 oy aldı. Aradaki fark 5,74 puan.
CHP Samsun’dan;
2007’de %17,06
2011’de %21,66
2015 (7 Haziran)’de %23,13
2015 (1 Kasım)’de %20,43 oy almıştı.
Bu 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise %17,32!..
CHP, Samsun’da son 4 seçimin en düşük oy oranını aldı. CHP’nin Samsun’da 7 Haziran seçimlerine göre 5,81 puan, 1 Kasım seçimlerine göre ise 3,11 puan kaybı var.
CHP’nin en çok oy oranı aldığı ilçeler %28,7 ile Atakum, %21,8 ile İlkadım ve %20,3 ile Alaçam oldu. CHP’nin en az oy oranı aldığı ilçe ise %4,8 ile Salıpazarı oldu.
CHP’nin oy kayıplarının nedenlerine bakıldığında ise;
En önemli etmen listelere olan tepkilerden dolayı İYİ Parti’ye giden oylar oldu. CHP’nin 3. sırasına Saadet Partisi ile ortak liste ittifakından dolayı gösterilen aday, CHP parti tabanında örgütlerde tepkilere neden oldu. Bu nedenle CHP seçmeni Samsun’da 2 vekillik çalıştı diyebiliriz. CHP 2. vekilini ise 2 bin civarında küçük bir fazlalık oy ile aldı. Daha önce CHP’ye oy vermiş çok az bir seçmenden de HDP’ye oy verdiğini ilçe oy oranlarına baktığımızda görebiliyoruz.
Muharrem İnce’nin Samsun oylarında sadece sol değil sağ seçmen oylarının da olduğu il geneli ve ilçe sonuçlarından da görmek mümkün.
***
MHP’ye baktığımızda ise bir ayrışma sürecinden geçmesine rağmen oylarını koruduğunu söyleyebiliriz. MHP’nin Samsun’da oy oranı 24 Haziran seçimlerinde %16,43 oldu. Türkiye’de %10,90 alan MHP’nin Samsun’daki oy oranı bakarsak Samsun’da 5,53 puan daha fazla oy çıkmış.
MHP Samsun’dan;
2007’de %12,18
2011’de %11,25
2015 (7 Haziran)’de %17,86
2015 (1 Kasım)’de %12,49 oy almıştı.
Bu 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise %16,43!..
MHP’nin en çok oy oranı aldığı ilçeler %28,9 ile Asarcık, %24,4 ile Havza ve %22,3 ile Ayvacık oldu. MHP’nin en az oy oranı aldığı ilçe ise %8,1 ile Yakakent oldu.
MHP, 1 Kasım seçimlerine göre Samsun’da oyunu 4 puan arttırmış. Şu bir gerçek ki; MHP’nin Samsun listesi diğer partilere göre en az tartışılan ve kabul gören liste oldu. Liste özellikle son dönem Samsun’da oluşan “Samsunluluk ruhu” çerçevesinde de değerlendirildiğinde en iyi liste diyebiliriz.
MHP 2. sıra adayının Bafra’da yarattığı etki İYİ Parti 3. sıra vekil adayının 2. sıraya son anda yükselmesi ile azalsa da Bafra gibi 109 bin seçmen olan büyük bir ilçeden 17 bin 500 oy aldı. MHP Cumhur İttifakı içeriden 2. vekilini 2 bin gibi küçük bir oy farkı ile AKP’ye kaptırdı.
***
İYİ Parti Samsun’da %11,07 , Meral Akşener ise %8,87 oy aldı. Aradaki fark 2,2 puan. İYİ Parti’nin Samsun teşkilatlarına bakıldığında MHP’den ayrılanlar, daha önce CHP’ye oy veren seçmenlerden ve 2000 yılı öncesinde merkez sağ partiler olan DYP, ANAP ve DP seçmeninde oluştuğunu görüyoruz. Oylarını da teşkilatlardaki yapıları doğrultusunda aldılar.
Peki, Akşener ile İYİ Parti arasındaki oy farkı nereden kaynaklanıyor?
CHP’nin listelerine tepki gösteren seçmeni Cumhurbaşkanlığında Muharrem İnce’ye genel seçimde ise İYİ Parti’ye oy verdi. Diğer farklar ise 1. sıra adayının Gümüşhaneli olmasından dolayı Samsun’da yaşayan Gümüşhanelilerin oyları ve 2. sıraya yükselen Bafra adayının Bafra bölgesinden vekillik için aldığı oylar ve diğer küçük oylar olarak sıralayabiliriz.
İYİ Parti aday listeleri açısından da bekleneni veremedi. 1. sıra adayının Genel Merkez tarafından kontenjan olarak Samsun ile hiçbir bağı olmayan bir adayın gönderilmesi, kalan listenin ve sıralamaların bekleneni karşılamaması olası oy potansiyelini azaltmıştır. Özellikle listelerden dolayı MHP tabanından gelen bir kısım seçmenin yeniden MHP listesine oy vermesine neden olmuştur. CHP’den İYİ Parti’ye kayan oyların büyük bir bölümünün mübadil oyları olduğu görülüyor. AKP’nin ilk 5 içerisinde 3 mübadil adayın olması ve CHP içerisinde mübadil adayın listede olmaması CHP’li mübadillerin İYİ Partiye oy vermesine neden oldu.
***
Saadet Partisi beklenen oyu hem Türkiye genelinde hem de Samsun’da alamadı.
Saadet Partisi’nin Samsun’da aldığı %1,43 oranında oya karşılık Temel Karamollaoğlu %1 oy aldı. Aradaki fark ise 0,43 puan.
Saadet Partisi Samsun’dan;
2007’de %2,35
2011’de %1,59
2015 (7 Haziran)’de %2,87
2015 (1 Kasım)’de %0,92 oy almıştı.
Bu 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise %1,42!..
Son dönem seçimlerine bakıldığında Saadet Partisi’nin Samsun’da %2-3 oranında bir potansiyeli var. Son seçimlerde bu potansiyelin altında bir sonuç görüyoruz. Üstelik bu sonuç Millet İttifakı içerisinde CHP listelerinden vekil adayları gösterilmesine rağmen. Artık oylar ile ittifak içerisinde CHP 3. sıradan aday olan Saadet Partisi adayının seçilmesine yetmedi.
Saadet Partisi Millet İttifakı içerisinde CHP ile bir ittifak daha yapmış ve İstanbul 1 ve 3. Bölge, Kayseri, Konya, Samsun ve Trabzon'da Saadet Partili 6 isim CHP'nin listesinden seçimlere girmişti. CHP listelerinden meclise girenler İstanbul ve Konya’dan 1’er vekille sonuçlanarak 2 vekil çıkartabildi.
Samsun’daki sonuçlar gösteriyor ki Saadet Partisinin oyları AKP’ye ve Erdoğan’a kaymış görünüyor. CHP Listesinden artık oylar ile vekil çıkarma stratejisi Saadet seçmeninin kendi partisine oy vermesine rağmen olumlu sonuç vermedi.
***
HDP’nin Samsun’da aldığı %1,29 oranında oya karşılık Selahattin Demirtaş %0,29 oy aldı. Aradaki fark ise 1 puan.
HDP Samsun’dan;
2015 (7 Haziran)’de %1,18
2015 (1 Kasım)’de %0,64 oy almıştı.
Bu 24 Haziran 2018 seçimlerinde ise %1,29!..
HDP en çok oyu merkez ilçeler olan Atakum ve İlkadım’dan almış. HDP’nin Samsun’dan aldığı yaklaşık 15 bin oyun yarıya yakını bu iki ilçeden gelmiş.
7 Haziran seçimlerini referans alırsak Samsun’da HDP’nin oyu oran olarak çok fazla değişmemiş görünüyor. Sol fraksiyonlardan ve CHP içinden çok az da olsa tepkisel oylar aldığını da söyleyebiliriz.
***
Son olarak Doğu Perinçek ise Samsun’dan %0,20 oy oranına karşılık 1.652 oy almış.
***
Özetlemek gerekir ise;
Samsun seçimleri demokratik bir ortamda geçti. Seçim takvimi süresince herhangi bir toplumsal olayın yaşanmaması ve partilerin/adayların birbirine karşı hoşgörü ve saygıları bu demokratik ortamı taçlandırmıştır.
AKP’nin adaylarına ve listelerine olan tepkiler seçim sonuçlarının ana değişkeni olmuştur.
İYİ Parti il başkanı, 2. ve 6. sıra vekil adaylarının geçirdiği kaza ve seçim öncesinde 2. sıra vekil adayının vefatı seçim sonuçlarını az da olsa etkilemiştir.
MHP listesinin Samsun’un son dönem hassasiyetleri doğrultusunda az eleştirilen ve dengeli listesi seçmenden oy kazandırdığı gibi kendi tabanının da seçime ve adayla inanmasını sağlamıştır.
CHP ve SP’nin ittifak içerisindeki liste ortaklığı sonuç vermediği gibi CHP’nin oylarının İYİ Parti’ye kaymasına ve parti örgütlerinde ve tabanda rahatsızlıklara neden olmuştur. CHP’nin oy kaybındaki diğer bir konuda liste dışı kalan ve parti örgütleri ve tabanda karşılığı olan adaylardır. Muharrem İnce harici bir aday olması durumunda CHP’nin Samsun’dan çok daha az oy alma ihtimali olduğunu da söyleyebiliriz.
***
Görünen o ki; Önümüzdeki 1 yıl içerisinde 2 seçim daha olacak!..
Not: Oranlar ve rakamlar ajanslardan alınan verilere göre hazırlanmıştır.
Kalık sağlıcakla…
Hüseyin Kurt