Zeigarnik etkisi; kişilerin tamamlanmamış veya bölünmüş veya yarıda kalmış ilişkilerini, işlerin ve eylemlerini tamamlananlara göre daha basit hatırladığını gösteren psikolojik bir sözdür. Sovyet psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik tarafından bir restoranda yapılan gözlem sonucu bulunmuştur.
Zeigarnik, garsonların siparişleri sadece servis sırasında hatırladıklarını, servis tamamlandıktan sonra siparişi hafızalarından sildiklerini fark etmiş. Konuyla ilgili çalışmalar ve deneyler yapmış. Yaptığı çalışmalarla; bitirilmemiş, sonlandırılmamış işlerin, zihni meşgul ettiği ve iş bitince, zihnin bu meşguliyetten kendini kurtardığı sonucuna ulaşır.
Zeigarnik etkisine günlük yaşantımızda sıklıkla rastlıyoruz aslında. Örneğin, eğitim hayatını fakültede yarım bırakmış kişilerin fakülte anılarının zihinlerinde daha çok taze kalması gibi. Ertesi gün sınavınız veya bir toplantınız var diyelim yeterince hazırlıklı değilsiniz ve o akşam arkadaşlarınızla bir etkinliktesiniz. Aklınız sürekli sınavda veya yapacağınız sunumla meşgulse, o an konuşulan ortamdan uzakta zevk almadan geçirdiğiniz o arkadaş etkinliğinde keyif alamamanız da buna dahildir. Sonra yaparım diyerek yarım bıraktığınız işlerde bu etkinin altında kalmış oluyor olabilirsiniz. Klasik bir örnek ise dizilerin sonunda gördüğümüz “Devam edecek” cümlesi. Sezon sonunda yapılan merak uyandıran dizi bölümleri de bu etkinin psikolojik yansıması diyebiliriz.
Araştırmalara göre yarım kalmış işler ruh sağlığımızı olumsuz etkiliyor ve hatta bozuyor. Örneğin, bir kişi yaptığı önemli bir görevi veya işi yarım bırakırsa, ortaya çıkan stres, endişe, uykusuzluk zihinsel ve duygusal tükenmeye de yol açabiliyor. Öte yandan, Zeigarnik etkisi, işi veya görevi bitirmek için bize gereken motivasyonu da sağlayabiliyor ve böylece ruh sağlığımızı olumlu yönde etkileyebiliyor. Bir görevi tamamlamakla beraber başarı hissi artıyor ve özgüveni etkiliyor. Özellikle de stresli bir işin üstesinden geldiyseniz İşte “Hayatımın aşkıydı, yarım kalmıştık!” dediğinizveryansın ettiğiniz bu durum, zannettiğiniz gibi o kişinin ‘hayatınızın aşkı’ ya da ‘onun için var olduğunuzun sebebi’ olmasından kaynaklı değil. Yani hayatı bir Hit olmuş şarkıdan ibaret zannetmeyi, işin içinde sizin tahmin ettiğinizden daha başka psikolojik durumlar söz konusu. Eğer yarım bıraktığınız bir şeyi unutamıyorsanız, Zeigarnik Etkisi'ne maruz kalmış olabilirsiniz... Günümüzde fırtınalı başlayan sevda sözcüklerinin havalarda uçtuğu aşklar bir nedenden dolayı yarıda kalmış ise bu aşk tamamlanamadığı için kişinin zihnini sürekli meşgul edeceğinden kişi uzunca bir süre aşk acısı çektiğini düşünecektir. Hayatında sürekli ayrıldığı kişiyi düşüneceğinden takıntı, saplantı gibi psikolojik rahatsızlıklarının olduğu düşünülse de bu durum Zeigarniketkisinin bir sonucudur.
Farkında olarak yaşamak hayal oluyor, içimizdeki yarım kalmışlığın acısıyla hayatı kaçırıyoruz, zaman hızla akıp gidiyor. Yapmayı istediğimiz veya yerine getirilmesi gereken sorumluluklarımızı biriktirmeden, ertelemeden, başarabileceğimiz adımlara bölerek hayata devam edebilmek bu etkinin olumsuz yanlarını büyük ölçüde azaltacaktır. Yarım kalmış ne varsa unutun gitsin. Hoşça kalın…