ABD yapılan seçimlerle birlikte dünyada yeni döneme girildi. Trump’ın seçilmesi ve seçim beyanlarında vaatleri yeni belirsizliklerin yanında güçlü bir ABD $’ının olduğu dönemin kapısı açıldı. Bu ise tüm Dünyada ülke paralarının ABD $’ı karşısında değer kaybetmesine neden oldu. Bu bağlamda TL’ın değer kaybetmesi doğrumu değil mi sorusu önem kazanıyor. Çünkü son dönemde hem hükümet hem gazeteci hem de uzmanlar tarafından “Kurlar tekrar eski seviyesine gelecek” gibi karşı duruş var. Oysa aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere olayın hiçte öyle olmadığı kurların normal seviyelerine gelmiş olabileceğini gösteriyor. Fikirlerimizi tablonun ışığında anlatalım.
2002 yılından 2016 yılına kadar Türkiye’de gerçekleşen enflasyon rakamları tablonun “GERÇEKLEŞME” satırında. 2002 yılını 100 kabul edip, 2016 yılına kadar geçen sürede enflasyonun bileşik düzeyi “BİLEŞİK ENFLASYON” satırında görüyorsunuz. Bunun anlamı şudur: 15 yılda 100 TL’lik sepet 328 TL düzeyine çıkmış demektir. Tablonun altındaki notta da görüleceği üzere her yıl ABD enflasyon rakamı %2 kabul edip, bu %2 yi bizim o yılki çıkan enflasyon rakamından çıkararak DENGE REFERANS KUR DEĞİŞİMİ rakamını “$ ARINDIRILMIŞ ENFLASYON” satırında görüyorsunuz. Burada KLASİK KUR DEĞİŞİM TEORİSİ baz alınmıştır. Verimlilik değişimi ve Piyasa belirleyicisi spekülatör etkileri dikkate alınmamıştır.
Kasım ABD seçimleri öncesinde 04.11.2016 $ kuru 3,13 TL iken, 02.12.2016 tarihinde MERKEZ BANKASI $ kuru 3,50 TL ye çıkmış. Artış oranı %11,8 olmuş. Aynı dönemlerde Euro durumu ise 3,47 TL iken 3,73 TL ye çıkmış. Artış oranı %7,5 olmuş. Yani $, Euro ya karşı da değerlenmiş. Demek ki tüm Dünyada $ karşı ülke paralarında bir erime var. Bu bize FED kaynaklı faiz artışı beklentisi olup olmadığı sorusunu sorduruyor, ama bunu da önemsemiyorum. Gelelim benim anlatmak istediğime.
NET BİLEŞİK ENFLASYON 2002 yılında 100 olan 263 e çıkmış. DENGE REFERANS KUR DEĞİŞİMİ buna göre aldığımız zaman 2002 yılında 1$ = 1,597 TL rakamını 2,63 ile çarptığımız zaman 4,20 TL olmaktadır. Yani şu an ki Dolar kurundan daha yüksek bir denge çıkmaktadır. Söylediğim üzere kur hesaplamasında en basit yöntem olan 2 ülke arasındaki enflasyon farkına göre kur değişiminin ne olacağına üzerinedir. Bu mantık iki ülke arasındaki kur değişiminin ne olması gerektiği sorusunu en basit iktisat mantığı ile çözmektir. Burada dikkat edilmesi gereken şudur. Türk Lirası $ karşısında değer kaybederken Euro karşısında da niye değer kaybetmektedir. $ artışı normal iken Euro artışı olmamalı mıdır? Olayın bir yönü de budur. Bence Euro artışı bu kadar olmamalı idi. Bu ise bir spekülasyon olabileceğini gösteriyor. Bence $ kuru şu an için 3,30-3,35 düzeyinde Euro da 3,54 düzeyinde olmalı idi.
NOT: ÇOK BASİT ANLATIMI BU ŞEKİLDE! Yıl bazında ABD Enflasyon rakamları alınarak ve bu rakamlarla GERÇEK NET BİLEŞİK ENFLASYON çıkarılsa bile bu rakamlarda fazla farklılık olur mu derseniz, OLMAZ...
Peki, bu kadar veriden sonra neden özel sektör bu kadar sert tepki gösteriyor derseniz!
Özel Sektörün yaklaşık olarak söyleyecek olursak yuvarlak rakam 250 Milyar ABD Doları dış borcu bulunmaktadır. Bu dış borçların ise %85’i uzun vadeli borçlardır. Bu borçları kapatmak için uzun vade de döviz kurlarının artışı nedeni ile daha fazla mal satmak zorunda kalacakları gibi daha fazla efor sarf etmek zorunda kalacaklar. Zira döviz artışı ile birlikte daha fazla sermayeden yemeye başlayacaklar ve daha fazla Türk Lirası ile dolar/döviz alacak, haliyle sermaye daralması yaşayacaklar. TEPKİNİN NEDENİ BU!
Ekonomik veriler ışığında baktığımızda demek ki herhangi bir sorun görünmüyor. Peki, neden döviz kurları yukarı doğru bir seyir izliyor. Aslında sorunun cevabı çok basit. Başkanlık ya da Diğer adı ile Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Ak Parti ve MHP kurmaylarınca mutabakat sağlanarak Sayın Başbakan Binali Yıldırım ve MHP Lideri Devlet Bahçeli tarafından açıklanması bazı kesimleri rahatsız etti. Toplumsal karşılıkları bulunmayan ancak Ekonomik güçleri bulunan bu kitle Döviz üzerinde oynayarak Hükümete ve Cumhurbaşkanına geri adım attırmanın aynı zamanda da MHP’ye gözdağı vermenin hesabını yaptı. Ancak Ne Hükümet, Ne MHP, Ne de Cumhurbaşkanı Erdoğan dik duruştan geri dönmediği gibi Halk yine Hükümete ve Cumhurbaşkanına desteğini döviz bozdurarak gösterdi. Aslında beklenen ise Halkın galeyana gelerek dövize hücum etmesini sağlamak ve Hükümeti işlevsiz hale getirmekti. Bu da aslında bir nevi Hükümete ve Devlete karşı yapılmış bir isyandı.
Ardı ardına yapılan Döviz ile ilgili yeni önlemlerle birlikte Cumhurbaşkanı Erdoğan yastık altında döviz değil, TL ya da Altın bulundurun bulundurmak istiyorsanız diyor. Sebep olarak ta hem Türkiye’yi ekonomik olarak zora sokmak isteyen üst akla bir yandan dersini vermek diğer yandan da ABD Dolarının karşılığının aslında olmaması. Evet, belki birçok kişiye komik gelecek ama şuan tedavülde bulunan ABD Dolarının büyük bir kısmının Ekonomik Karşılığı yok! Bu da yarın ABD ekonomisinde veya siyasetinde beklenilmeyen bir durum oluştuğunda elinizde ki değerlerin bir hiç olacağı uyarısından başka bir şey değil. Yine aynı keza bu uyarı Dövize yatırım yapan küçük yatırımcıları koruma amaçlı olduğu da aşikardır.
Ekonomi Patladı diyerek bazı çevrelerin halkı galeyana getirme çabaları ile birlikte Kurtuluş Savaşı verdiğimiz şu günlerde hepimizin Toplumsal, Sosyolojik gerekse ekonomik dik duruşumuz sadece Türkiye için değil, Bu coğrafyanın daha doğrusu Ümmet-i Muhammed’in kurtuluşu olacaktır.
Teknik konularda ki yardımlarından dolayı Sayın Ayhan Düz beye Twitter By @ayhanduz çok teşekkür ederim…
Orhan SARIKAYA