Anne ve babanın çocuk üzerinde hakları vardır. Çünkü onun dünyaya gelmesine vesile olmaları ve büyümesi için zorluklara katlanmaları, kendilerine saygıyı gerekli kılar. Yüce Allah anne babaya karşı saygılı olunmasını, onlara “of” dahi denilmemesi gerektiğini emretmektedir. (İsrâ, 17/23)
Yüce Allah insanı en güzel ve mükemmel şekilde yaratmış ve birçok görevle sorumlu tutarak onu diğer varlıklardan farklı kılmıştır. İnsanın bu görevlerinin başında, Allah’a ve anne-babasına karşı sorumluluğu gelmektedir.
Anne ve babalarımıza karşı görevlerimiz, hem dînî hem de ahlakî bir mahiyet arz eder. Kur’ân-ı Kerim’de Allah’a itaatten hemen sonra anne ve babaya iyi davranılması gerektiği vurgulanmıştır. Bu husus Yüce Kitabımızda şöyle ifade edilir: “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti.” (İsrâ, 17/23)
Dünyaya gelmemize vesile olan ve bizleri yetiştirip büyüten anne ve babalarımıza karşı görevlerimizin başında; onlara karşı güler yüzlü ve tatlı dilli olmak, ihtiyaçlarını gidermek, hastalık ve yaşlılık sebebiyle zor durumlarında yardımlarına koşmak, varsa sıkıntılarını ve kederlerini paylaşmak, Allah Teâlâ’ya itaatsizliğin dışındaki isteklerini yerine getirmek gelir.
Şüphesiz ki her mü’minin âhiretteki en büyük arzusu Yüce Allah’ın rızasını kazanmaktır. Bu hedefe ulaşılmasında anne ve babaya itaatin, onların rızasını kazanmanın önemli bir payı vardır. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v), “Yüce Allah’ın rızası, anne-babanın rızasında, Allah’ın) öfkesi de anne-babanın öfkesindedir” (Tirmizi, Birr 3) şeklinde buyurarak bu hususu dile getirir.
Müslüman olarak bizlere düşen görev, anne ve babalarımıza iyi bir evlat olarak onların rızasını kazanmak ve hayır duâlarını almaktır.
Çünkü Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurur: “Üç duâ vardır ki, bunlar şüphesiz kabul edilir: Mazlumun duâsı, misafirin duâsı, anne-babanın evladına duâsı.” (İbn Mace, Duâ 11); ”Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine “of!” bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle.” (İsrâ, 17/23)
Anne ve babalarımıza karşı görev ve sorumluluklarımız, onlar vefat ettikten sonra da devam etmektedir. Nitekim sahabeden birisi Rasûlüllah (s.a.v)’e gelerek anne ve babasının vefat ettiğini ve onlar için ne yapması gerektiğini sorduğunda Peygamberimiz şöyle cevap vermiştir: “Evet, onlar için duâ ve istiğfar eder, vasiyetlerini yerine getirir, akrabalarını görüp gözetir, dostlarına da ikram edersin.” (Ebû Dâvud, Edeb 120)
Evlâdın anne ve babasına karşı yapması gereken görevler şunlardır:
1. Onlara çok iyi davranmalı ve onları üzmemeye çok dikkat etmeli.
2. Muhtaç oldukları vakit onlara bakmalı, ihtiyaçlarını karşılamalı.
3. Her ne zaman çağırırlarsa hemen koşup gitmeli.
4. Emirlerine her zaman itaat etmeli. (günah olmadıkça).
5. Onlara karşı gâyet yumuşak konuşmalı, kırıcı olmamalı.
6. Anne ve babaların sadece anneler ve babalar günü değil, her gün hatırlanması ve kıymetinin bilinmesi gerekir.
7. Çocuklar ana-babalarına karşı daima saygılı olmalı, onlara karşı tatlı dilli, güler yüzlü davranmalı ve onları her zaman memnun etmeli. Ana-babalarının bütün söylediklerini Allah'a itaatsizlik söz konusu olmadıkça, dinlemek ve kabul etmek gerekir. Her işte onların rızâsını almaya çalışmalıdır.
8. Onların hizmetlerini kendi hizmetinden önce görmelidir. Anne-baba hayattayken onların kıymetini bilmeli. Öldüklerinde de onları rahmetle anmak, onlar için hayır duâ etmek, hayır yapmak, vasiyetlerini yerine getirmek gerekir.