Ali Fuad Başgil 1893 Samsun Çarşamba doğumludur. Ailesi, tahsili için 1908 senesinde İstanbul’a göçmüş. Arkasından birinci dünya harbi senelerinde beş yıl kadar askerlik yapmış. Dönüşte İstanbul’da bir hocasının teşvikleri ile içinde var olan okumak yolunu tercih etti.
Tahsil için 1921 yılında Fransa’ya, Paris’e gitti. Halen nasıl gittiğinin mahiyetinin bilinmediği Fransa’da, orta tahsilinin kalan kısmını 1921 yılında Paris Buffone Lisesi’nde tamamladı. Peşinden devam ettiği Grenoble Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Ardından ‘’Boğazlar Meselesi’’ adlı teziyle Paris Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde doktorasını tamamladı. Daha sonra Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümüne kaydoldu ve bitirdi. Bundan başka Paris Siyasi İlimler Okulu’na devam edip buradan da mezun oldu. Arkasından da Lahey Devletler Hukuku Akademisi’ndeki kurları tamamladı. 1929 senesinde, üç fakülte ve bir yüksekokul diploması ile yurda döndü. O zaman için bu diplomalarla kendisini zamane ortamına kaptırmadan tahsilini tamamlayarak hem de üç diploma ile gelmek oldukça yüksek bir insan kimliğini içinde barındıran bir mazhariyet ve başarı nümunesi idi.
Cumhuriyet dönemi fikir, kültür ve hukuk hayatımıza değerler katan, irfanı ile cemiyete önderlik eden, bilgelik kattığı bilgileri ile sosyal hayatta yollar yapıp köprüler kuran bir münevver olmuştur Ali Fuad Başgil Hoca.
Devrinde, hakikatleri dile getirme konusunda öncü olmuş. Medeniyetimizin ve milletimizin ana dili Türkçe’ye, ‘öztürkçecilik’ adıyla uygulanmak istenen soykırıma, en zor zamanda konuşma ve yazıları ile karşı çıkmış. Milli ruh olarak nitelediği ve asırlardan süzülüp gelen kelimelerin dilimizden atılmasına fikri karşılıklar vermiş. Milleti temsil eden hakikat davasının yılmaz bir savunucusu olmuştur.
Yaşadığı tek parti dönemine çıkış yolu olarak bir grup aydına önderlik ederek Hür Fikirleri Yayma Cemiyetini(1947) kurmuş. Özellikle ifade hürriyetini savunmuş. Zamanın diktatörlüklerine karşı çıkan, yazı yayın ve görüşlerini bu cemiyetin muhtelif zeminlerinde dile getirerek, dönemine fikren önderlik etmiştir.
En zor zamanlarda fikirlerini muhtelif ortamlarda dile getirmiş. Bu uğurda hapse girmiş. Yüksek İslam Enstitülerinin ve İmam Hatiplerin kuruluşunda fikri ve fiili olarak bulunmuş. Teori ve düşünceleri ile katkıda bulunmuş. İstanbul Hukuk Fakültesinin, önde hoca ders yaparken, arkada talebelerin melemen yaptığı rivayetlerinin olduğu efsane iki bin kişilik anfisinde ağzına kadar talebe/vatandaş dolu ders yapan, bir devri aydınlatan hakikatli bir hukuk adamı hoca olmuştur.
Döneminde artık bir salgın haline gelen batıdan alıntı yaparak bilgisini gösterme adetine de kinaye de bulunur Hoca. Onun için hakikat her yerden alınarak nihai varlık hedefine taşıyacak bir temel yoldur. Bilgi ise bilinenlerden, yerinde hüküm çıkararak, doğru kıyas yaparak hakikatlere götürecek bir araçtır.
‘’Biliyorum hakikatlere inandırmak için garblı bir mütefekkire dayanmak moda oldu. Eskiden de şarklı bir müctehide dayanırdık. Aradaki fark nihayet bir doğu, batı farkı diyaceksiniz ama; bilmem ki güneş doğuda başka başka mıdır; yoksa fark sadece bir gözlük camı farkı mıdır?’’
Yetiştirdiği binlerce talebe ile ülkemizde hukuk anlayışının yerleşmesinde mühim rol oynamıştır. Talebelerine ders olarak söylediği ve dilden dile söylenerek gelen hukuk alanındaki görüşü, diğer tüm ilim alanlarına da rehber olacak mahiyettedir:
‘’Hukukçu sadece hukuk bilgisine sahip insan değildir. Hukukçu bilgisini örnek ölçülerde kullanabilen insandır. Hak diyen insan, hakşinas davranmayı da bilmelidir.’’
Ali Fuad Başgil Hoca, 17 Nisan 1967 tarihinde bu dünya yolculuğunu tamamlayarak aramızdan ayrıldı. 54. Ölüm yıldönümünde aziz hatırası önünde saygıyla eğiliyor ve rahmetle yad ediyoruz.
Mevla gani gani rahmet eylesin.