Ömer Can Talu ve Melike Söalp tarafından kaleme alınan “MASON LOCALARI BİR EMİRLE KAPATILDI” adlı kitabı tabir yerindeyse bir solukta okudum. Osmanlı arşivlerinde bulunan istihbarat notları üzerinde yapılan kıymetli bir araştırma. Kitap, yeni bir tezi ortaya koymamakla birlikte, bildiklerimizi belgelere dayandırmak açısından önemli bir işleve sahip olduğunu düşünüyorum.
Türkçe olmasına rağmen birçok yabancı Üniversitenin kitaplıklarında yerini aldığını duyduğumda ülkemiz adına sevindim. Kitap, bugüne kadar Türkçemize çevrilmemiş dokümanları ortaya çıkararak gelecekte o belgelerden yararlanmak isteyen araştırmacılara da ışık tutacak nitelikte.
Kitapta iki önsöz bulunuyor. Bunlardan ilki araştırmacı-yazar Serhat Ahmet Tan tarafından kaleme alınmış. Tan, Osmanlı’da oynanan oyunların önemli bölümünün bu gruplar tarafından sahneye koyduğuna dikkat çemiş. Diğer önsözün müellifi olan Hamza Yardımcıoğlu, 12 sayfalık yazısında masonluğun felsefi köklerine yolculuk yapıyor. Takdir edilmesi gereken bir çalışma.
Yardımcıoğlu’nun değindiği konuların birçok mason tarafından dahi araştırılmadığına eminim. İstisnalar dışında Türkiye’deki masonlar en az kitap okuyan kesimi oluşturuyor. Bu nedenle bilmemeleri de normal. On beş günde bir toplantıya katılıp kulaktan dolma bilgilerle kültürel vecibelerini yerine getirdikleri için okumaya ihtiyaç duymazlar. Eğer locası tarafından kendisine bir görev verildiyse, doğruca vadi binasındaki kütüphanenin yolunu tutup konuyla ilgili üç beş kitaba üstün körü bakarak veya aynı konuda yapılmış çalışmaları kopyalayarak localarda ahkâm keserler. Özgün fikirler geliştiremedikleri gibi özgün fikre sahip olanlardan da pek hoşlanmazlar. Değerli araştırmacı yazar Hamza Yardımcıoğlu’nun tespitleri masonluğa yıllarını verenlere, yüksek derecelerin kendilerine tanıdığı kültürel dokunulmazlık ve hiç hak etmedikleri entelektüel etikete taş çıkarır cinsten. Demek ki bu felsefeye hâkim olabilmek için mason olmak gerekmiyormuş. Bu kitap “Masonik Tarih” başlığı ile okuyucuyla buluşan bu önsöz için dahi satın alınabilir.
Kitap, ilk bakışta Mason Localarının Atatürk tarafından 1935 yılında kapatılmasını konu alıyor gibi görünse de aslında buna ilk sekiz sayfada değinilmiş. Şira yayınları tarafından ilk baskısı Kasım 2015 ‘te yapılan 208 sayfalık kitabın diğer bölümleri Osmanlı arşivlerine dayanan transkripsiyonlar ve yorumlarını içeriyor.
Bu kitabı en çok okuması gereken masonlar olsa gerek. Ancak kendileri üzerinde oluşturulan “İnisiyatik Önyargı” okuduktan sonra hüküm kurmalarına izin vermeyecek kadar güçlü. Kitabı doğrudan anti-masonik olarak etiketleyip okumayacaklar ya da okusalar dahi kitabın bir fikri kabul ettirmeye yarayan lahiyalardan ibaret olduğunu düşüneceklerdir. Diğer bir kesim ise “Ne olmuş, Osmanlıyı yıkmışlar fena mı yapmışlar yani” diyecektir. Oysa kitabın önemi; Osmanlı’nın son dönemlerindeki yıkıcı mason faaliyetlerini anlatmasından çok, Masonluğun bugünkü işlevini ve Emperyalist devletler açısından önemini vurgulamasında saklı. Kitap Osmanlı’nın yıkılışının tek sorumlusunun masonluk ve masonlar olduğunu da iddia etmiyor. Alınacak asıl ders, Masonluğun Ortadoğu ve Afrika Coğrafyasında tamamen siyasi amaçlara hizmet ettiği, sevgi, sadakat, kardeşlik, hakikati aramak gibi ulvi konuların ajanlık faaliyetlerinin mezesi yapıldığı gerçeğidir.
Kitabı okuduktan sonra Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Derneğinin Gaziantep, Hatay, Adana ve Mersin’deki masonik faaliyetlere neden bu kadar önem verdiğini, Ankara vadisinde neden bu illerde doğup büyümüş insanların yükseltilerek ışık hızıyla yönetici yapıldığını daha iyi anladım.
Bu nedenle, giriş paragrafında bahsettiğim gibi kitabın söylediği yeni bir şey yok, ama masonluğun hedeflerini daha iyi tahlil etmemize, belgeler ışığında geçmişle bugünümüz ve yarınımıza ilişkin köprüler kurmamıza katkısı olduğu yadsınamaz.
Kitabı Okurken bazı notlar aldım. Özellikle Mısır, Suriye ve Girit teki faaliyetlere ait belgeler bulunuyor. Belgelerde mason localarından “Cemiyyet-i Fesadiyye” olarak bahsedilmesi de masonluğa o dönemde bile isabetli bir teşhis konulduğunu gösteriyor. Atatürk sonrası Türkiye’sinin Osmanlının bu tespitlerinden yararlanmayıp, Ulu Önder tarafından kapatılan Mason Localarının açılmasına izin verilmesi de kapitülasyonlardan arta kalan emperyalizme teslimiyet kültürünün bir parçası olsa gerek. Milli İstihbarat Teşkilatının mutlaka bu kitaptan haberi vardır. O nedenle kitaptaki belgelerin önümüzdeki yıllarda devletin masonluğa bakış açısını da etkileyeceğini umuyorum.
Osmanlı belgeleri arasında yayınlanan belgeler arasında özellikle bir tanesi dikkatimi daha fazla cezbetti; Girit’teki Osmanlı karşıtı eşkıya faaliyetlerine masonlar tarafından verilen destekten bahsediliyor. Kitabın 88. Sayfasında BELGE-9 başlığıyla yayınlanmış. Mason localarının gerçeğe aykırı olarak; Osmanlı devletinin Girit halkına zulüm yaptığı algısı yaratarak Avrupa’da algı yönetimi yaptığına ait bir istihbarat belgesi… Bu belgeyi okuduktan sonra ister istemez, Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın uluslararası kamuoyunda diktatör ilan edilme çabalarında mason localarının payının olabileceğini düşünüyorsunuz. Kitaptan çıkaracağımız bir diğer ders de; Abdülhamit’in mason localarını devlet lehinde kullanmaya çalışmak suretiyle onlara verdiği tavizin sonunu hazırlaması.
O günlerde yeterli istihbaratın sağlanmasına rağmen locaların kapatılmamış olması vahim bir olaydır. Bugünse durum daha vahim, tarihten ders çıkarmadan masonik faaliyetlere duyarsız kalınıyor. Halen iktidar tarafından locaların yaygınlaşmasına, üye sayılarının artmasına izin verilmesi tarihin tekerrür edeceği endişesini yaratıyor. Dileriz öyle olmasın…
Özhan KIZILTAN