Eskiden inançlı bir kişi, hangi durumdan bunaldıysa, bildiği bütün yollar tıkandığında içindeki duruma uygun bir esmâyı kendisine vird edinir ve çıkış yolu ararmış.
Bir türlü hastalıklardan kurtulamıyor musunuz Yâ-Şâfî sizin virdiniz olur, sabah akşam bunu tekrarlarsınız; ne yaptıysanız fakirlikten kurtulamıyor musunuz, Yâ Rezzâk dilinizden düşmeyecek demektir; günahkâr Yâ Tevvâb, çıkış yolu arayanlar Yâ Müfettihü’l-Ebvâb elfazını kendilerine vird edinirlermiş, eskiler böyle demişlerdir.
Yani isimlerle çağırdığınızda o ismi taşıyan tecelli eder. Bu yüzden bazı isimleri anmayız: iyi saatte olsunlar deriz, üç harfliler deriz; adı lazım değil, bazen bunalır adı batsın, adı batasıca deriz. Çünkü biliriz ki adı anılan şey gelir ve bizi bulur; o adla bazı hoş olmayan çağrışımlar da gelir ve ortamı yüceltir veya bulandırır.
Çocuklarımıza bütün ömürleri boyunca anlamları peşini bırakmayacak isimler veriyoruz. Bu isimlerin anlamca hayata etki etmemesi düşünülemez.
Eğer siz birisine Zeynep diyorsanız; Zeynep süslü, değerli taş demektir. Zeynep adını verdiğiniz çocuğunuzun süsü seven, aynayla fevkalade barışık, kendine güveni fazla, asi ruhlu, dik kafalı olmasını da kabul ediyorsunuz demektir. Yani bu ismi verirken böyle olmasını da kabul edeceksiniz.
Çocuklara verdiğimiz isimler, onları fazla yük altına sokmamalı, onlardan çok şey beklememeli, anne-baba anlamca iler gidip aşırı temennilerde bulunmamalı; çocuğuna Kübra diyen bir anne baba çocuğun nasıl olup da en büyük olacağını da hesaplamalı. Yoksa çocuğunun sıra dışı bir ismi olduğu için sıra dışı bir karakteri olacağını da hesaba katmalı.
İsimlerin anlamı tevazu taşımalı, bizim alçak gönüllülüğümüzü göstermeli, çocuklarına Allahverdi, Tanrıverdi, Hüdaverdi, Hediye, Lütfiye, Selim/Selime, Ahmed, Hakkı, Halil, Hanefi, Hâmit vb. isimler verenler çocukları değil, vereni yüceltmektedirler, bu çocuklarda normallik olağan bir haldir.
Çocuklarına Elif, Ahsen, Kübra, Elzem, Biricik, Efdal, Bâkî, Bilge, Birol, Hünkar, Demirhan, Fâtih vb. isimleri verenler vereni değil verileni yüceltmekte ve çocuklarından nerdeyse imkansız bir fiili gerçekleştirmelerini beklemektedir. Bu eylemler bu çocukları çizgi dışı davranışlar içine itmesi (yaramazlık, kararsızlık, tatminsizlik vb. ) ise sıradan bir iş olacaktır.
Âhû, Mehtâp, Begüm, Melike, Ece, Bûse, Biricik vb. isimler taşıyanlarını mağrur olmaya, süse ve süslenmeye düşkünlüğe, her zaman bir tatminsizlik duygusu içinde olmaya itecek demektir.
Çocuğuna Nazlıcan, Sûdenaz, İlgisu, Minel, Ecrin, Aleynâ vb. edat, tuhaf ikilemeli, zarf, anlamsız bölünmeli kelimeleri isim diye verenler bunun karşılığını genellikle çocuklarının maraziyetiyle alacaklar demektir.
Doğduğumuz mevsimlerin karakterimiz üzerinde etkisi vardır. Bahar aylarında doğanlar genellikle tıpkı bahar mevsimindeki tabiat gibi aşırı hareketli, ele avuca sığmaz olurlar. Bunun aksine kışın doğanlar da kış tabiatı gibi daha ziyade ağır ve hareketsiz olurlar.
Ülkemizde Ekim/Kasım ve Mart ayları genellikle mevsimlerin geçiş zamanı olduğu için bu ay doğumlular tıpkı bu zamandaki tabiat gibi kararsız, ikircikli bir tabiata sahip olurlar. Eylül doğumluların nispeten romantik olacağı hesaba katılmalı ve çocuklara isim verirken bütün bu doğum zamanları dikkate alınmalıdır.
İnsan gibi çok karmaşık bir canlının eylem alanları, eylem biçimleri hiçbir zaman tekil nedenlerle açıklanamaz. Bizim bu yazımızdan kişinin isminin kişiyi şöyle veya böyle bir kişiliğe büründürdüğü anlamı çıkmamalıdır. Bu büyük ve saçma bir iddia olurdu.
Kişilik, genetik yapı, çevre ve eğitim faktörleri, anne baba tutumu vb. pek çok değişkene bağlı olan insan davranışları üzerinde -bunların yanında- ismi de etkili olmaktadır. Yani ismimiz davranışlarımıza nispeten etki etmektedir. Bu etki de pek çok faktöre bağlıdır.
Ülkemizde laik ve batılı yaşam biçimini katı bir şekilde savunanların çocuklarına özellikle verdiği isimler; belli ideolojik gruplara mensup insanların favori isimleri; bazı sinema filmlerinde, TV dizilerinde özellikle ve üzerine bin bir türlü vurgulanarak alaya alınan kimi isimler, anıldıkları zaman hemen akla modern dışı olduğu iddiasıyla köylülük, banallik, muhafazakarlık, dindarlık gibi alanları çağrıştıran ve cüzzamlı hale getirilen isimler… daha doğmadan kavgaları doğan, ansiklopedi ansiklopedi, site site gezdiren/dolaştıran; gelini kaynanaya, damadı anne-babaya düşüren isimler…
Bütün bunlar gösteriyor ki çocuğa sadece isim olarak birkaç harften ibaret kelimeler vermiyoruz. İsimle beraber başka kavgalar, başka tercihler, başka hayatlar da veriyoruz.
Şöyle bir dua vardı: “İsmiyle yaşasın!” Çocuğumuza verdiğimiz ismin hakikaten kendisiyle yaşamasını bir dua temennisiyle istediğimiz bir isim olduğundan emin misiniz?