Halbuki 2012’de neşredilen “Yakın Tarihin Gerçekleri” adlı kitabında Lozan’nın ne zafer ne de hezimet olduğunu söyleyip bir “ara formül” bularak “Uzlaşma” demişti:
“Hala bu antlaşmanın zafer mi, hezimet mi olduğu konusunda tartışmalar devam ediyor. En doğru sözü tarihçiler söylüyor: Lozan bir uzlaşmadır. Yeni Türkiye hukukunu kabul ettirmiştir. Birinci Dünya Savaşı’nın yenik devletleri içinde kendisine dikte edilen Paris Antlaşmaları dizisinden Sevres’i kabul etmeyen -Bunu aslında Osmanlı Hükümeti de kabul etmemiştir, çünkü ortada bir meclis yoktu- Anadolu hükümeti, kendi şartlarını dikte ederek kabul ettirmiş ve büyük bir uzlaşma sağlamıştır. Toynbee 1923 ve 1924’teki olayları göz önüne alarak diyor ki: ‘Türkiye aslında galipti fakat Batı karşısında yenilgiyi kabul etti’, doğrudur. Yani artık hukukuyla, yaşayışıyla, henüz ilan edip adını koymamakla birlikte laikliğiyle Türkiye, Batı dünyasının müesseselerini kabul etme durumuna gelmiştir.”[2]
Prof. Ortaylı bu kitabında, “En doğru sözü tarihçiler söylüyor: Lozan bir uzlaşmadır” diyor. Peki şimdi “zafer” diyerek kendi koyduğu kritere göre “tarihçi”likten istifa mı etmiş oluyor? Bu sualin cevabını cidden merak ediyoruz.
Aynı sene çıkan “Cumhuriyet’in Ilk Yüzyılı (1923-2023)” adlı eserinde yine “Uzlaşma” diyordu:
“Lozan’a bugün ‘zafer’ diyenler de, ‘hezimet’ diyenler de var. Fakat Lozan bir uzlaşmadır.”[3]
Ilber Ortaylı’nın [3] no’lu dipnotta sözü edilen “Cumhuriyet’in Ilk Yüzyılı (1923-2023)” isimli kitabının ilgili sayfası…
2014’de yayınlanan “Imparatorluğun Son Nefesi” isimli eserinde de “uzlaşma”da ısrar etmişti:
“Lozan’ın ahkamına baktığımız zaman gerçekten bir imparatorluğun tasfiyesi de, yani yeni gelen rejimin iç meselesi de beynelmilel bir antlaşmayla yerine getirtilmiştir. Bu özelliğinden dolayı Lozan’a muhalif çevreler ‘bu anlaşma tamamen dışarının yönettiği bir hezimet’ diye yorum yaparlar. Aslında Lozan bir uzlaşmadır.”[4]
2018’de çıkan son kitabında neden “zafer olamayacağını” izah ettikten sonra yine “uzlaşma” olduğunu söylemişti:
“Şimdi bir de 30 Ağustos sorunsalı çıktı. Memlekette sağdan soldan, ’30 Ağustos’u kaldıralım’ veya ‘Lozan zafer değil hezimet’ deniyor. Birinci Dünya Savaşı’nın son barış muahedesiyle, 26 Ağustos’ta Büyük Taarruz ile başlayıp 30 Ağustos’ta elde edilen zaferi bu şekilde değerlendirmek, abes bir hükümdür. Lozan’da zafer olmaz, çünkü diplomatlar birbirine süngüyle saldırmıyorlar. Lozan’da şartların elverişliliği ölçüsünde bir uzlaşma söz konusudur. Lozan’da savaşın süngüyle çizdiği sınırı onaylattık; tek kazanç kapitülasyonların gürültü ve kavgayla kaldırılışıdır. Kimsenin kimseye fazla diretecek gücü yoktu, bütün Avrupa ve Türkiye yorgundu.”[5]
Ilber Ortaylı’nın [5] no’lu dipnotta bahsi geçen “Atatürk” adlı kitabının ilgili sayfaları…
Gördüğünüz gibi Prof. Ortaylı, Lozan’ın “uzlaşma” olduğu görüşünü bu eserinde tekrarlıyor ve “zafer olamayacağına” gerekçe olarak da, diplomatların birbirine süngüyle saldırmamış olmalarını gösteriyor. Peki şimdi fikrini değiştirip “zafer” dediğine göre diplomatların birbirine süngüyle saldırdıklarına dair yeni bir belge mi keşfetti? Öyle ise bizimle de paylaşsın…
Bu Ilber Ortaylı çok tuhaf birisi…
Daha evvel de yaptığı yanlışlarla ilgili iki yazı paylaşmıştık.[6] Sürekli yanlış bilgiler veriyor ve görüşlerini değiştiriyor. Acaba bunun “siyasi konjonktür” ile bir alakası olabilir mi diye düşünmekten kendimi alamıyorum… Esasen biz böylelerine “tarihçi” değil, başka bir şey diyoruz ama lafı fazla uzatmaya lüzum görmüyorum, zira bütün çelişkileri, tezatları ortada. Yalnız son köşe yazısını okuduktan sonra içimden geçen cümleyi yazmadan edemeyeceğim:
Sen bizimle maytap mı geçiyon dayı?
KAYNAKLAR:
[1] Ilber Ortaylı, “Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu antlaşması: Lozan”, Hürriyet Gazetesi, 14 Ağustos 2022.
[2] Ilber Ortaylı, Yakın Tarihin Gerçekleri, Timaş Yayınları, Istanbul 2012, sayfa 124.
[3] Ilber Ortaylı, Cumhuriyet’in Ilk Yüzyılı (1923-2023), Timaş Yayınları, 9. Baskı, Istanbul 2014, (ilk Baskı 2012), sayfa 75.
[4] Ilber Ortaylı, Imparatorluğun Son Nefesi, Timaş Yayınları, Istanbul 2014, sayfa 171.
[5] Ilber Ortaylı, G.M.K. Atatürk, Kronik Yayınları, Istanbul 2018, sayfa 221-222.
Kaynak: belgelerlegercektarih.com - Kadir ÇANDARLIOĞLU
