Samsun Kütüphane Konuşmaları Tekkeköy ve İlkadım İl Halk Kütüphanelerinde Samsun Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Recep Keser tarafından Dünyada ve Türkiye’de Nükleer Enerji konulu konuşma ile devam etti.
Konuşmasına Atom, atom çekirdeği, Nükleer Enerji gibi kavramları tanıtarak başlayan Samsun Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Recep Keser, Dünyada 31 ülkede işletmede olan 456, 17 ülkede inşaat halinde bulunan 55, ülkelerin enerji taleplerini karşılamak amacıyla 5 yıl içerisinde kurulacak ve işletmeye alınacak 10 ve 15-30 yıl içerisinde işletmeye alınacak 113 nükleer reaktör olduğunu kaydetti.
Nükleer santrallerin bulunduğu 31 ülkeden 10’unun nüfusu İstanbul’un nüfusundan az olduğunu da sözlerine ekleyen Keser şöyle devam etti;
Dünyada 1954’ten bu yana 623 nükleer santral işletmeye alındı.
Bunlardan 169’u ömrü dolduğu için kapatıldı. Kurulu güç itibariyle dünya elektrik üretiminin %11’i nükleerden sağlanıyor.
Dünyanın nükleer elektrik üretim miktarı 2.487 TWh’tır.
Enerjide dışa bağımlı ülkemizde nükleer santral yokken, net enerji ihracatçısı 5 ülkede (G. Afrika, Rusya, İran, Kanada ve Meksika) 59 nükleer santrali bulunmaktadır.
ABD: 98 santrale sahip ABD, 2 santral daha inşa etmektedir. Ülkemizin kurulu gücünden 11.000 MW daha fazla nükleer kurulu güçleri var (99.200 MW)
Fransa: 58 nükleer santrale sahip Fransa, 1 santral daha inşa etmekte olup elektik talebinin % 72’sini nükleer santrallerden karşılamaktadır.
Rusya: 37 nükleer santralin üretime devam ettiği 6 santralin ise inşa halinde bulunduğu Rusya elektrik üretiminin % 18’ini nükleerden karşılamaktadır.
Güney Kore: 5 santralin inşaat aşamasında 24 santralin ise işletmede olduğu Güney Kore elektrik üretiminin %27’sini nükleer santrallerden elde etmektedir.
Çin: 46 nükleer santrale sahip Çin ise 11 nükleer santralin inşasına başlamıştır.
İngiltere: 15 nükleer santrale sahip İngiltere uzun yıllar sonra 2019 yılında 1 nükleer santralin inşasına başlamıştır.
Birleşik Arap Emirlikleri: 4 nükleer santral inşa etmektedir.
2 milyon nüfuslu Slovenya’da 1 nükleer santral bulunmaktadır.
5 milyon nüfuslu Slovakya’da 4 nükleer santral var ve üstelik 2 nükleer santral de inşa ediliyor.
5 nükleer santral ile elektrik ihtiyacının % 34’ünü karşılayan İsviçre’de yapılan referandumda nükleer santrallerin kapatılmaması kararı çıkmıştır.
TÜRKİYE’NİN NÜKLEER TARİHİ
1956 yılında kurulan Atom Enerjisi Komisyonu ile başlamıştır. Akabinde 1957 yılında Uluslar Arası Atom Enerjisi Ajansı kurucu üyeliği ile nükleer serüvenimiz uluslararası boyut kazanmıştır. 1956-2017 yılları arasında geçen her hükumet, nükleer santral kurmayı bir memleket meselesi olarak görmüş ancak bu amaca ulaşılamamıştır. Geçmişte dört farklı nükleer santral ihalelerinde darbeler, uluslararası baskılar ve proje finansmanında yaşanan sıkıntılardan kaynaklı olarak sonuçlandırılamamıştır. Cumhuriyetimizin kurulduğu 1923’ten günümüze kadar geçen 94 yılda 63 hükumet kurulmuştur ve hükumetlerin ortalama ömrü 1,5 yıldır. Nükleer santral gibi onlarca yıl süren büyük projeler uzun dönemli siyasi istikrara ihtiyaç duyar ve 1,5 yıllık hükumet ömrü bu projeler için çok kısadır.
TÜRKİYE’DE NÜKLEER ENERJİNİN TARİHÇESİ
1955: Türkiye ve ABD arasında bir ikili işbirliği anlaşması imzalanmıştır.
1956: Başbakanlığa bağlı bir “Atom Enerjisi Komisyonu” kurulmuştur.
1957:Türkiye, Birleşmiş Milletlerin bir kuruluşu olan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA)’nın üyesi olmuştur.
1962: Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezince 1 MW gücünde TR-1 adında “Havuz” tipi bir deney reaktörü işletmeye alınmıştır.
1970: Elektrik sektörü yeniden düzenlenerek Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuş ve o zamana kadar EİE ve Etibank tarafından yürütülen işler tek elde toplanmıştır.
1972: TEK’e bağlı olarak kurulan Nükleer Enerji Dairesi çalışmaya başlamıştır.
1976: Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu tarafından Akkuyu Sahası için “yer lisansı” verilmiştir.
1976: 3 İsviçre ve 1 Fransız firmasından oluşan bir müşavir-mühendislik konsorsiyumu ile işbirliği halinde proje ve ihale şartnameleri hazırlanmıştır.
1980: Türkiye, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması olan NPT’yi onaylayarak nükleer silah imal etmeyeceğini ve bunların yayılmasına da aracı olmayacağını taahhüt etmiştir.
1981: Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile Güvence (Safeguards) anlaşması, yani Türkiye’deki nükleer santrallerin barışçıl anlaşmalara yönelik işletilip işletilmediğini tespit etmek üzere Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı uzmanlarının kontrolünü kabul eden anlaşma imzalanmıştır.
1982: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) kurulmuştur ve lisanslama otoritesi olarak görevlendirilmiştir.
1983: tarihinde yayınlanan bir kanun hükmünde kararname ile “Nükleer Elektrik Santralleri Kurumu, NELSAK’ın kurulması karara bağlanmıştır. Bununla beraber, yeni seçilen hükümet söz konusu kararnameyi yürürlüğe koymamış ve NELSAK’ın kuruluşu gerçekleşmemiştir.
1984: Türkiye OECD Nükleer Enerji Ajansı (NEA)’na üye olmuştur.
1986: Çernobil nükleer santral kazasının yarattığı olumsuz ortam dolayısıyla Türkiye’de nükleer santrallerle ilgili çalışmalar askıya alınmıştır.
1988: TEK Nükleer Santraller Dairesi Başkanlığı kapatılmış ve altındaki tecrübeli ve eğitimli personel kadrosunun bir bölümü TEK içinde dağıtılmış, önemli bir kısmı da TEK’den ayrılmıştır.
1993: Akkuyu Nükleer Santralı Projesi Resmi Gazete’de yayınlanarak tekrar yatırım programına alınmıştır.
1994: Nükleer güç santralı ile ilgili olarak, dünyadaki güncel durumu değerlendirmek, Türkiye için öneride bulunmak ve teknik şartnameleri güncelleştirmek ve hazırlamak üzere bir danışman firma seçimi için teklif istenmiştir.
1995: İhale öncesi çalışmaları gerçekleştirmek için G.Kore’nin KAERI ve Türkiye’nin GAMB firmaları ile bir sözleşme imzalanmıştır.
1996: Akkuyu Nükleer Santralı için uluslararası ihaleye çıkılmıştır.
1997: İhale tekliflerin değerlendirilmesi ve sözleşme görüşmeleri müşavirlik hizmetleri için davet usulü ile uluslararası ihaleye çıkılmıştır.
1997: Tarihinde Akkuyu Nükleer Santralı için, 3 konsorsiyumdan teklif alınmıştır:
2000: Bu ihale de, çeşitli sebeplerden dolayı kararın açıklanması 8 kez ertelendikten sonra, Bakanlar Kurulu Kararı ile iptal edilmiş ve ikinci defa kurulmuş olan TEAŞ Nükleer Santrallar Dairesi Başkanlığı tekrar kapatılmıştır.
2002: Başbakanlığa bağlı lisanslama otoritesi olarak görev yapmakta olan “Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)”, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlanmıştır.
2004: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), inşasına 2007 yılında başlanacak ve ilk ünite 2012 yılında devreye girecek şekilde toplam 5000 MWe’lik üç nükleer reaktör yapılacağını açıklamıştır.
2004: TAEK; Sinop’ta birçok tesisten oluşan bir Nükleer Teknoloji Merkezi’nin (SNTM) kurulmasına yönelik çalışmaları başlattığını açıklamıştır.
2005: Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ANAEM) ve Ankara Nükleer Tarım ve Araştırma Merkezi (ANTAM) birleştirilerek Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (SANAEM) şeklinde adlandırılmıştır
2005: TAEK tarafından saha belirleme çalışmalarının yapılmakta olduğu açıklanmıştır.
2006: TAEK, nükleer santralın nereye yapılacağı konusunda Türkiye genelinde detaylı teknik incelemelerde bulunduğunu, 43 kriteri dikkate alarak, santral kuruluş yeri olarak 8 yer belirlendiğini açıklamıştır.
2006: Nisan ayında, Türkiye’nin ilk nükleer santralı sahası olarak Sinop’un seçildiği açıklanmıştır.
2007: Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun kararı ile TAEK tarafından Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı (2007-2015) başlatılmıştır.
2007: Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun Tasarısı” mecliste kabul edilerek yasalaşmıştır. 20 Kasım 2007 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
2008: Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) Genel Müdürlüğü, Mersin Akkuyu’da kurulacak nükleer güç santrali için “yarışma” adını verdiği bir elektrik satın alma ihalesine çıktı. 24 Eylül 2008 tarihinde yapılan “yarışmada” sadece Atomstroyexport-Inter Rao-Park Teknik grubu Rus tipi VVER tasarımı ile teklif vermiştir.
2009: Danıştay Nükleer Güç Santrallerinin Kurulmasına yönelik yasanın ‘yer tahsisi’ ve ‘birim satış fiyatı’ konularını kapsayan iki maddenin daha yürütmesini durdurmuştur.
2009: Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ), 24 Eylül 2008 tarihinde gerçekleştirilen yarışmayı iptal ettiğini açıklamıştır.
2010: Rusya ve Türkiye “Türkiye’de Nükleer Santral Tesisi Konusunda İşbirliği Ortak Beyannamesi” başlığında bir anlaşmaya imza atmıştır.
2010: 12 Mayıs’ta Türkiye ile Rusya hükümetleri arasında “Akkuyu Sahasında Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır.
2010: 15 Temmuz tarihinde Türkiye ile Rusya arasında Akkuyu’da nükleer güç santralinin tesisi ve işletiminde işbirliğine dair imzalanan anlaşma TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. 20 Temmuz 2010 tarihinde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, tarafından onayladı.
2013: 3 Mayıs tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti ile Japonya Hükumeti arasında Sinop’ta NGS tesisine ve işletimine dair anlaşma imzalanmıştır. Bu anlaşmaya istinaden 1120 MW gücünde 4 reaktör (toplam 4480 MW) kurulacaktır.
Aralık 2013 tarihinde Akkuyu’nun “Güncellenmiş Yer Raporu” TAEK tarafından uygun bulunmuştur.
Aralık 2014 tarihinde Akkuyu NGS için Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu olumlu kararı alınmıştır.
Şubat 2017 tarihinde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından, Akkuyu NGS için Saha Parametreleri Raporuna onay verildi.
Haziran 2017 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Akkuyuya Elektrik Üretim Lisansı verdi.
Ekim 2017 tarihinde TAEK’ten Akkuyu NGS ilk ünitesi için “Sınırlı Çalışma İzni” alındı.
Mart 2018 tarihinde Rusya’da nükleer mühendislik alanında eğitim alan ilk grup öğrenciler mezun oldu.
Nisan 2018 tarihinde TAEK tarafından Akkuyu NGS’nin 1.Ünitesi inşası için ‘İnşaat Lisansı’ verildi.
03.04.2018 tarihinde Akkuyu NGS 1.Ünitesine ilk beton dökülmüştür.
30.11.2018 tarihinde Akkuyu NGS’nin ikinci ünitesi için “Sınırlı Çalışma İzni” alındı.
AKKUYU NGS İNŞAAT PROJESI
12 Mayıs 2010’da Rusya Federasyonu Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında Türkiye’nin güney kıyısındaki Mersin ilinde VVER-1200 reaktörlü dört güç ünitesine sahip, toplam 4800 MW kurulu güç kapasiteli Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşa edilmesini öngören İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.
13 Aralık 2010’da, anlaşmanın koşulları uyarınca Rus tarafı, Türkiye Cumhuriyeti’nde AKKUYU NÜKLEER ANONİM ŞİRKETİ proje şirketini kurmuştur.
Akkuyu NGS inşaat projesi, dünyada ‘Yap, İşlet, Sahip Ol’ modeliyle inşa edilen ilk NGS projesidir. Uzun süreli kontrat kapsamında şirket, santralin tasarımı, yapımı, bakımı, işletmeye alımı ve işletmeden çıkarılması gibi yükümlülükleri üstlenmektedir.
Rosatom Devlet Kuruluşu’nun projedeki payı %99.2’dir. Projenin toplam maliyeti, 20 milyar ABD doları seviyesindedir.
Bugün itibarıyla Akkuyu NGS inşaat projesi aktif aşamadadır. Akkuyu NGS inşaat sahasının altyapısını geliştirmeye dönük tüm inşaat çalışmaları ve faaliyetler, Türkiye Cumhuriyeti’nin mevzuatına ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (UAEA) nükleer güç santralinin tüm inşaat ve işletme süresi içinde geçerli tavsiyelerine uygun olarak yürütülmektedir.
SİNOP NGS İNŞAAT PROJESI
Ülkemizde kurulması planlanan ikinci nükleer güç santrali için Japonya ile Hükümetler Arası Anlaşma 2013 yılında imzalanmıştır.
İmzalanan anlaşma uyarınca her biri 1.120 MW olan 4 üniteden oluşan toplam 4.480 MW gücüne, sahip Fransız-Japon ortak tasarımı ATMEA-1 tipi nükleer reaktör kurulması planlamaktadır.
Sinop santralinin kurulumu, işletimi ve sökümüne dair sorumluluk, kurulacak olan proje şirketine aittir. Söz konusu şirketin %49 hissesi EÜAŞ’a ait olacaktır. Sinop Nükleer Güç Santrali Projesinde, EÜAŞ’ın Projede hisse sahibi olması nükleer teknolojinin Ülkemize transfer edilmesi, sanayimizin geliştirilmesi ve insan kaynağımızın yetiştirilmesi gibi hususlar için büyük önem taşımaktadır.
Sinop Nükleer Santral Projesi için ÇED başvuru dosyası Ocak 2018 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulmuş olup projeye ilişkin Halkın Katılımı Toplantısı 6 Şubat 2018 tarihinde Sinop’ta gerçekleştirilmiştir.
Halihazırda ÇED çalışmaları ile birlikte projenin fizibilite çalışmalarına devam edilmektedir.
