BABAM VE OĞLUM / ÇAĞAN IRMAK-2005
Darbe filmleri arasında bir numaraya koyabileceğim ki zaten Kültür Bakanlığı tarafından da gelmiş geçmiş en iyi 10 film arasında gösterilen “Babam ve Oğlum” adlı sinema filminde 12 Eylül darbesinin arka planının işlenerek, darbenin yıllar boyu süren acısı aktarılmıştır. Tam 12 Eylül tarihinde dünyaya gelen ama doğduğu gün darbe olduğu için sokakta bir araç dahi bulamayan babasının ellerine doğan bir bebek ve hastaneye yetiştirilemediği için vefat eden bir anne. Ardından gelen 12 Eylül Darbesine yönelik sorgulamalar, işkenceler ve ortada kalan bir çocuk. Hikâye çocuğun hapiste işkence gördüğü için rahatsızlanan ve çocuğuna bakamayacak duruma gelen babası tarafından bir Ege kasabasına dedesinin yanına götürülmesi ile devam eder. Çocuğun masal kahramanlarını dedesi ile eşleştirdiği sahneler ise çok orijinal ve bir çocuk saflığında olan son derece içli ve akıcı bir şekilde doğal olmuş. Biraz da mizahi bir film olan “Babam ve Oğlum” darbenin darbe gününde kalmayıp hayatları nasıl kararttığını gösteren iyi bir filmdir.
2-UZLAŞMA / OĞUZHAN TERCAN-1991
Bilindiği üzere Türkiye gazeteci suikastleri açısından maalesef hayli kabarık bir listeye sahip. Bunların arasında Abdi İpekçi suikastı en çok bilinen ve ilk olması gibi birçok öneme sahiptir. Gerek suikastı işleyen Mehmet Ali Ağca ki daha sonra Papa II. Jean Paul'a de suikast düzenlemiştir, gerekse suikaste uğrayan dönemin en ünlü gazetecisi olan Abdi İpekçi uzun zaman hafızalardan silinmedi ve hiç unutulmadı. Bu suikastler ve ileride gerçekleşecek olan faili meçhuller ilerki tarihe doğru artarak yol alırken aslında hangi kötü oyunların hazırlanmak istendiğini bizlere bu filmde biraz da olsa gösteriyor. Çünkü bu suikast ve devamında olan olaylar 12 Eylül darbesini hazırlayan sebeplerin başlıca unsurları olmuştur.
Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde Jüri Özel Ödülü'nü kazanan Uzlaşma filmi doksanlar Türk sinemasının en iyi filmlerinden biridir. Filmde geri dönüşlerle sebep-sonuç ilişkisi açıklanmaya çalışılmış, suikasti detaylı bir şekilde anlatmasının yanı sıra darbeye faili meçhullerle nasıl zemin hazırlandığını günümüz Türkiye üzerinde hangi güçlerin daha o zaman başlamasını göstermesi bakımından seyredilecek bir sinema filmidir.
3-ZİNCİRBOZAN / ATIL İNANÇ-2007
Gazeteci Abdi İpekçi suikastı ile başlayarak, 12 Eylül 1980 askerî müdahalesine kadar tırmanan terör olaylarını, bu olaylarla başa çıkmaya çalışan siyaseti, ordunun yönetime el koymasını, siyasi liderlerin sürgüne gönderilişlerini ve o süreçte yaşananları konu alan “Zincirbozan”, dönemi pek bilinmeyen yönleriyle yansıtıyor. Film adını, 12 Eylül sonrasında bazı siyasilerin mecburi ikamete tabi tutulduğu, Çanakkale'deki Zincirbozan askerî tesislerinden almaktadır.
4-BEKLE DEDİM GÖLGEYE / ATIF YILMAZ-1990
Filmde 68 kuşağından dört arkadaşın 12 Mart'tan 12 Eylül'e uzanan hikâyeleri anlatılırken, Türkiye'nin muhtıralar ve darbeler yüzünden sık sık yaşadığı toplumsal bozgun ve dört karakterin savruluşu anlatıyor.
5-UÇURTMAYI VURMASINLAR / TUNÇ BAŞARAN-1989
Yönetmenliğini Tunç Başaran'ın yaptığı 1989 yapımı uzun metrajlı Türk sinema filmi. Çekimleri Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde gerçekleşmiş. Beş yaşındaki bir çocuğun gözüyle kadınlar hapishanesini anlatan film biraz mizahi çoğunlukla dram ve bir uçurtmanın ki filmde özgürlüğü ve masumiyeti simgeliyor hapishaneye nasıl bir heyecan yaşama sevinci kattığını ama bunun bile nasıl çok görülüp izin verilmediğini sembolik olarak anlatmaya çalışmış. Çocuk oyuncunun başarısı filmde çok önemli bir yere sahip.
6-DEVRİM ARABALARI / TOLGA ÖRNEK-2008
Film, 1960 yılında 27 Mayıs darbe sonucu göreve gelen Cemal Gürsel'in gerçek hikâyesinden yola çıkılarak oluşturulmuş. 1961'de yapılan Devrim adlı otomobilin üretimini ve bu esnada projede çalışanların yaşadıkları anlatılmaktadır. 1961 yılında Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, yerli üretim bir otomobil yapılmasını emreder ve görevin TCDD işletmesine verildiğini açıklar. Hemen işe girişen 23 mühendisin önünde bu otomobili yapmak için Cumhuriyet Bayramı' na kadar yalnızca 130 gün vardır. Bir araba yapımı ve akabinde yaşanan ilginç olaylarla devletin bir devrimi! gerçekleştirdiği ama bir arabayı nasıl gerçekleştiremediğini göstermesi açısından önemli bir film
7-BEYNELMİNEL / SIRRI SÜREYYA ÖNDER, MUHARREM GÜLMEZ-2006
Darbe sonrası sıkıyönetim sebebiyle sokağa çıkamayan ve dolayısıyla para kazanamayan müzisyen bir grubun geçim sağlayabilmek için buldukları yöntemi anlatan yapımda, darbenin doğu bölgelerinde nasıl karşılık bulduğunu anlatması ve orkestra nedir dahi bilmeyen geleneksel bir müzisyen gruptan bir bando takımı oluşturarak aslında Türkiye Cumhuriyeti rejimin temel ilkelerinin müzik uyumuyla sağlanacağını düşünen çarpık zihniyetin halk üzerindeki izdişümü trajik komik bir şekilde anlatılıyor.
8-VİZONTELE TUUBA / YILMAZ ERDOĞAN-2004
Yılmaz Erdoğan'ın senaristliğini, oyunculuğunu ve yönetmenliğini üstlendiği Komedi filmi Vizontele Tuuba az da olsa darbe dönemine değinen bir yapımdır. Dram ve komediyi en güzel bir şekilde harmanlayan bu yapım replikleriyle hafızalarımıza adeta kazınmıştır.
9-BU SON OLSUN / ORÇUN BENLİ-2012
Sokaklarda yaşamını devam ettiren beş evsizin darbe sonrası yaşadıklarını mizahi bir dilde anlatan Komedi-dram türünde olan filmde, günübirlik yaşayan, gayelerine ulaşabilmek için zamanın fırtınalı politik atmosferinden dahi faydalanmasını bilen sokaklarda yaşayan beş evsizin 12 Eylül 1980 sabahı geldiğinde sokağa çıkma yasağı ile karşı karşıya kalması oldukça komik şekilde anlatılır. Ancak onların gidebilecekleri tek evleri vardır; o da yine sokaklardır. Yaşanan bir dizi yanlışlıklar komedisi sonucu kendilerini siyasi mahkûmlarla birlikte aynı cezaevinde bulurlar.
10-ÇÖZÜLMELER/ YUSUF KURÇENLİ-1994
12 Mart ve 12 Eylül askeri darbelerini yaşayan insanların psikolojik öyküsü. Muhasebecilik yaparak hayatını sürdüren Uğur (Tarık Akan), bu darbelerin oluşturduğu toplumun yeni yükselen değerlerine uyum sağlamakta zorlanması ve küçük kardeşini politik yaşama sokarak onun idam edilmesine yol açmanın verdiği suçluluk duygusuyla yaşamasını konu edinmektedir. Bu filmde darbenin daha çok psikolojik yönü öne geçmiştir.
11-MUTLU OL BU BİR EMİRDİR/ SİNAN ÇETİN
Dönemin 7. ve 8. Türkiye Hükûmeti batılılaşma gerekçesiyle 2 Kasım 1934'ten 6 Eylül 1936'ya kadar Türk müziğinin radyoda çalınmasını yasaklamıştır. Bu kısa filmde dönemin Türk müziğine, kültürüne, yaşam tarzına yasaklar koyan siyasi otoritenin, vatandaşları asker zoruyla "mutlu olmaya" zorlaması mizahi bir şekilde ele alınmış. Kurguda olay 2 Kasım 1934 yılında Anadolu'da bir köyde geçen kısa filmin sonunda ise "Halkın müzik zevkini zorla değiştirmeye çalışanlar böyle komik duruma düşerler." ifadesine yer verilerek önmeli bir mesaj da verilmiştir.
12-HÜKÜMET KADIN / SERMİYAN MİDYAT-2013
Darbenin, bir kasabada kendi halinde yaşayan ve en büyük dertleri kasabaya içme suyu getirme olan insanların bunu başarma yolunda Türkiye'de ilk kadın belediye başkanı olan Xate (Hate) Hanım'ın bir başarı hikâyesindeki izdüşümü olarak görebiliriz bu filmi. 8 çocuk annesi, okuma yazma bilmeyen ve politikayla ilgilenmeyen Midyatlı bir kadın olan Xate, kocasından kendisine yadigar kalan büyük bir projeyi yerine getirmek için yemin içer: İlçeye ne pahasına olursa olsun suyla kavuşturmak. Suyu kavuşturur, elektriği de kavuşturmak isterken darbe olur ve uğrunda o çok uğraşılan ilçenin suyu kesilir.
13-GÜLÜN BİTTİĞİ YER / İSMAİL GÜNEŞ-1999
12 Eylül dönemini ve o zamanlarda yapılan işkenceleri anlatan filmde gözaltına alınıp günlerce süren işkence seanslarından sonra suçlu olmadığı anlaşılarak serbest bırakılan bir gencin dramı anlatılıyor.
14-SİS / ZÜLFÜ LİVANELİ-1988
Filmin hem senaristi hem de yönetmeni Zülfü Livaneli'dir. Bir çok ödülde alan filmde 12 Eylül darbesi öncesi İstanbul da yaşayan bürokrat bir ailenin hikayesi anlatılır.
15- 19 YÖNETMENDEN 19 '28 ŞUBAT' FİLMİ
Çekimleri hala devam eden bu film serisinin yakında vizyona girmesi bekleniyor. 28 Şubat Postmodern darbesinin 19. Yıl dönümünde 19 yönetmen 19 kısa filme imza atıyor. Başörtü yasağı, dindarların ibadet sıkıntıları, sosyal ve kültürel alandaki zorluklar, mütedeyyin bir askerin kışla ve civarında yaşadıkları/yaşayamadıkları, eğitimci, öğrenci, sendikacı, esnaf, işadamı, aşık, işsiz ve siyasetçinin mağduriyetleri filme alınacak...Çocuk yaşta, daha 14'ünde Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde idamla yargılanan Yakup Köse'nin yaşadıkları…
Hayatlarının baharında ‘ikna odası'nda akla hayale gelmeyecek bir biçimde psikolojik baskıya uğrayan genç kızlarında sancıları…
Sadece ilahi söyleyen, din adamı görevini de yerine getiren bir imamın trajikomik hikayesi…
Mütedeyyin bir askerin, ailesiyle bir araya gelemeyecek, sosyal ortamlarda kızı ile yan yana görünemeyecek derecede kendinden taviz verdiği ortamın serencamı…
Katsayı uygulaması sebebiyle eğitim hayatına devam edemeyen bir erkeğin iş hayatında karşılaştıkları ve dramatik hikayesi…
Küçük bir kız çocuğunun gözünden başörtüsü eylemleri ve başörtülülerin maruz kaldığı baskıların mütebessim/absürt hikayesi ve daha niceleri…
16-MUALLAK
Kısa Film - Bir 28 Şubat Hikayesi/Mustafa H. Öztürk-2014
Mustafa H. Öztürk'ün (Fiyaka Prodüksiyon) yazıp yönettiği kısa filmde, 28 Şubat'a binlerce evde yıkılan hayallerden ve kırılan gönüllerden sadece birisi anlatılıyor. Ama birinin bile binlerce insanın hayatını kararttığı o yıllara ait daha çok film çekilmesi gerekiyor.
17- KOD ADI:KOZ/ CELAL ÇİMEN-2015
Ülkemizin tarihinde gördüğü en karmaşık en hain en acımasız bir Terör yapılanması olan FETÖ terör örgütünün ilk darbesi olan bu 17 ve 25 Aralık darbeleri, yakın tarihimizde yaşanan yargı ve polis teşkilatındaki yapılanma; MİT Müsteşarının ifadeye çağrıldığı gece Gezi olayları, MİT tırlarına yapılan operasyonlar, 17 ve 25 Aralık operasyonlarıyla birlikte neyin hedeflendiği; savcı ve hâkimlerin imza attığı hukuk cinayetleri başta olmak üzere pek çok konu başlığı yer almaktadır.
18- DARBE /YASİN USLU-2015
Kod Adı KOZ filminin devamı olan Darbe filmi konuyu dahi detaylı olarak vizyona sokmuştur.7 Şubat 2012'de Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Müsteşarı Hakan Fidan'ın; KCK soruşturması kapsamında şüpheli sıfatıyla ifadeye çağrılmasıyla başlayan süreci kendisine milat alan darbe; yaşanan MİT krizinin altındaki neden ve sonuçları merkezine alıyor. Film; ayrıca böcek adlı dinleme cihazlarının, başbakan dahil bazı üst düzey kurmayların odalarına yerleştirilmesini de gündeme getirecek.
Gülay KURT - MİLAT
