İbn-i Haldun artık dünyada sosyolojinin kurucusu olarak yer etmiştir. Eğitim ve tarih felsefesi üzerine de kafa yormuştur. İbn-i Haldun, "bedevilik" ve "umran" üzerinde durması yanında, bunlara bağlı olarak "devlet yönetimi"nin nasıl olması gerektiğini yorumlaması , sonraki araştırmalarda ana kaynak olmuştur.
Asıl adı Abdurrahman olan İbn-i Haldun, 27 Mayıs 1332'de Tunus'ta doğdu. Babasının adı Muhammed'dir. Dedesi Haldun'un adıyla İbn Haldun (Haldun oğlu) olarak tanınmıştır.
İbn-i Haldun ve ailesi Güney Arabistan'dan Tunus'a göçmüş ve burada İbn-i Haldun tanınmış alimlerden fıkıh, hadis, tefsir, mantık, felsefe, matematik, edebiyat ve akaid dersleri alarak köklü bir eğitim görmüştür.
1348'de çıkan bir veba salgınıyla annesi, babası ve hocalarının çoğunu kaybeden İbn-i Haldun, yirmi yaşındayken Tunus katipliğine getirildi. Bilim meclisinde de çalışan İbn-i Haldun, bu görevdeyken siyasi bir sebepten hapse atıldı.
1366'daki yönetim değişince vazifesinden ayrılarak kabileler arasında dolaşmaya başladı. Mukaddime için araştırmalar yaptı ve bedeviliği inceledi. Siyasi gitgellerden bıkan İbn Haldun, Ebu Hammu'nun iznini alarak İbn-i Selame denilen bir kaleye yerleşti ve kendisini tamamen ilmi çalışmalara verdi ve ünlü eseri Mukaddime'yi 1374'te burada tamamladı.
İbni Haldun çeşitli alanlarda Batılı düşünürlerin öncüsü olarak görülmüş, fikirleri Machievelli, Vico, Gibbon, Montesquieu, Abbe de Mabbby, Ferguson, Condorce, Comte ve Bodin'in fikirleriyle karşılaştırılarak aynı seviyede kabul edilmiştir.
İbn-i Haldun, siyasal gerçeği oluşturan temel ve özel ögeleri ortaya koyarken, bir realist gibi davrandığı konusunda genel bir kanı egemendir.
İbn-i Haldun, dini sadece tarihi bir olay olarak karşılamamakta, aksine İslam’ı tüm tarihi ve siyasi gelişmelerin yönelmekte olduğu değişmez ilkeleri temel eden mutlak bir gerçek olarak saymaktadır.
Osmanlıca, Tercüme - i Mukaddime, İbn-i Haldun, 2 Cilt
El Ezher Üniversitesi'nde de hocalık yapan İbni Haldun, İslam medeniyetinin en büyük alimlerindendir. Kuramsal kavramlardan yola çıkarak ilk kez sosyal bilimler alanında çok önemli görüşler öne sürmüştür.
Mukaddime, gördüğü ve yaşadığı olaylardan edindiği sosyal, siyasi ve insani izlenimlerden oluşur ve 2 cilt olarak güçlü analizlerle yorumlamıştır.
İbn-i Haldun, 6 bölümden oluşan Mukaddime adlı eserinde medeniyet, göçebelik ve kentlilik, soyluluk kavramını, toplumsal çelişkileri, ticaret ve sanat gibi pek çok meseleyi sosyolojik etkenleri açısından ele almıştır.
İbni Haldun Kimdir?
Eski ve soylu bir ailenin çocuğu olan İbni Haldun 27 Mayıs 1332'de Tunus'ta dünyaya geldi. Gençlik yıllarında dönemin ünlü hocalarından fıkıh, hadis, tefsir, akaid, mantık, felsefe, matematik, tabiat bilimleri, dil bilimleri, şiir ve edebiyat dersleri almıştır. 20 yaşında iken ülke yönetimini elinde tutan Beni Hafs hanedanından Sultan Ebu lshak'ın katipliğine getirilmesiyle de siyasi hayatı başlamıştır. Bu dönemde Fas Emin Ebu İnan kendisini bilim meclisine kabul etmiştir. 1362 senesinde İspanya'ya giderek eski bir dostu olan Gırnata Emiri Ebu Abdullah Muhammed'in hizmetine girmiştir. Bir süre sonra Kuzey Afrika'ya dönerek Bicaye'de başvezirlik makamına getirilmiştir. Bunun yanında ilmi çalışmalarını da devam ettirmiştir.
1366 yılındaki yönetim değişikliği üzerine de görevinden ayrılarak kabileler arasında dolaşmaya başlamıştır. Daha sonra 1374 yılında İspanya'ya geri dönmek zorunda kaldı. Ancak siyasi sürtüşmeler nedeniyle ülkeden çıkarılarak yeniden Afrika'ya gönderildi. Siyasi çalkantılardan bıkıp usanan İbni Haldun, bu dönemde İbni Selame denilen bir kaleye yerleşmiştir. Kendisini bütünüyle ilmi çalışmalara vererek ünlü eseri Mukaddime'yi 1374 senesinde burada tamamladı. 1382 senesinde Mısır'a giderek Kahire'de bulunan medreselerde müderrislik yapmaya başladı. Aynı zamanda Hicaz, Kudüs ve Suriye'ye de seyahatler düzenledi. İbni Haldun 1406 senesinde Kahire'de hayatını kaybetti.
ESERLERİ
Kaside-i Bürde şerhi
İbn Rüşd felsefesi hakkında bir risale
Kitab el-Mantık
Kitab el-Hisab
Marakeş sultanına yazılan bir risale
Şiire dair bir risale
Mukaddime
Yeni Şafak
