1 MAYIS NEDİR?
İşçilerin birlik ve dayanışma günü olan 1 Mayıs tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de kutlanıyor. 1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı, işçi ve emekçiler tarafından dünya çapında kutlanan, birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele günüdür. Türkiye'de ilk kez 1923'te resmî olarak kutlanmıştır. 2008 Nisan'ında, "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilmiştir. 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM'de kabul edilen yasa ile 1 Mayıs resmi tatil ilan edilmiştir.
DÜNYADA 1 MAYIS TARİHİ
İlk kez 1856'da Avustralya'nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri, günde sekiz saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesi'nden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüş düzenlediler.
1 Mayıs 1886'da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğinde işçiler günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma takvimine karşı, günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar. Chicago(Şikago)'da yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı. Luizvil'de (Kentaki) 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi, birlikte yürüdü. O dönemde Luizvil'deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park'a girdi. Her eyalet ve kentte, siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, gazeteler tarafından, 'Böylece önyargı duvarı yıkılmış oldu' şeklinde yorumlanmıştı.
Bu gösteriler 1 Mayıs'ı izleyen günlerde tüm harareti ile devam etti ve 4 Mayıs'ta kanlı Haymarket Olayı'na yol açtı.
Uygulanan yasal baskılarla bu gösterinin tekrarlanması engellendi. 14 Temmuz-21 Temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonal'de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, mücadele ve dayanışma günü " olarak kutlanmasına karar verildi. Böylece ikinci gösteri 1890 yılında yapılabildi.
Zamanla 8 saatlik işgünü birçok ülkede resmen kabul edildi. 1 Mayıs böylece işçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram niteliğini kazandı. Günümüzde sosyalist ülkelerde (Çin Halk Cumhuriyeti, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, Vietnam, Laos, Küba, Venezuela, Nepal, Bolivya) ve daha birçok ülkede tatil günü olan 1 Mayıs'ı işçiler büyük kitle gösterileriyle kutlar; bazı ülkelerde 1 Mayıs siyasal bir eylem biçimini de alır.
TÜRKİYE'DE 1 MAYIS'IN TARİHÇESİ
Osmanlı Devleti döneminde işçi örgütlenmesinin en gelişmiş olduğu yer Selanik'ti ve 1911 yılında burada tütün, liman ve pamuk işçileri, 1 Mayıs gösterisi düzenleyerek bu günü kutladılar.
1912 yılında İstanbul`da ilk defa 1 Mayıs kutlaması gerçekleşti.
1923 yılında 1 Mayıs günü yasal olarak "İşçi Bayramı" ilan edildi.
1924`te hükümet kitlesel 1 Mayıs kutlamalarını yasakladı.
1925`te çıkan Takrir-i Sükun Yasası, İşçi bayramını kutlamayı yasakladı ve uzun yıllar bu yasak geçerliliğini korudu.
1935 yılında 1 Mayıs`a "Bahar ve Çiçek Bayramı" adı verildi ve ücretsiz tatil günü ilan edildi.
Osmanlı’da bile kutlanıyordu
Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1 Mayıs kutlamaları ilk kez 1905 yılında İzmir’de kutlandı. İstanbul'daki ilk 1 Mayıs kutlaması ise 1910 yılında yapıldı. İstanbul’un İngiliz işgali altında bulunduğu 1920 yılında bile 1 Mayıs kutlamaları gerçekleştirildi. Haliç’ten başlayarak Karaköy üzerinden Beyoğlu'na kadar yapılan 1 Mayıs yürüyüşünde işçiler “Bağımsız Türkiye” yazılı pankartlar taşımıştı. 1921'de yapılan 1 Mayıs kutlamalarına ise İstanbul'daki Şirket-i Hayriye, Seyrü Sefain, Haliç İdaresi ve Tramvay şirketinde çalışan tüm kamu işçileri katılmıştı.
1925 yılında Atatürk yasakladı
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra Mustafa Kemal'in Cumhurbaşkanlığı döneminde 1924’te yapılan 1 Mayıs kutlamalarında işçiler tutuklandı. 1925 yılında çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu ile 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı. 1935 yılına kadar kutlanması yasak olan 1 Mayıs, 1935 yılında “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller” ile ilgili çıkarılan kanunla “Bahar ve Çiçek Bayramı” ilan edildi.
Milli Şef İnönü de yasaklamıştı
Milli Şef İsmet İnönü dönemlerinde de 1 Mayıs kutlamaları yasaklanmıştı. CHP’nin 1946’daki kurultayında Grev “irtica” olarak nitelendirildi. 1947’de CHP’nin Çalışma Bakanı Reşat Şemsettin Sirer, “Devletçiliği, ana şiar olarak, esas olarak kabul ettik. Eğer irtica yapacaksak, devletin vazifeleri hususunda haiz olduğumuz telâkkilerden vazgeçersek veya bunlardan kırk, elli, hatta otuz sene evvelin modası olan liberal nizama dönecek olursak, o takdirde hakikaten greve de, lokavta da lüzum olacaktır. Ama eğer irtica yapacak olursak. Hiçbir noktada irtica yapmayacağımız için, devletçiliğin, devlet hakemliğinin bulunmadığı hâllerde, zümre mücadelesi için belki lüzumlu birer silâh olan grev ve lokavta ihtiyaç olmayacaktır.” demişti.
