Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği Madde (5-f) de veli tanımı şu şekilde yer alır. Veli: “Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında, öğrencinin annesini/babasını veya kanuni sorumluluğunu üstlenen kişiyi, ifade eder.”
Karşılıklı beklenti içerisinde olan öğretmen, veli, okul idaresi üçgeninde son yıllarda velinin okuldan ve öğretmenden beklentisi her velinin kendi çıtasına göre yükseliş arz etmeye başlamış durumdadır.
Öğretmenler, velilerinden çocuklarıyla ilgilenmelerini, desteklemelerini, çocuğun ihtiyaçlarını karşılamalarını, çocukları ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmelerini, varsa sorunlarıyla ilgilenmelerini beklerler. Ayrıca çocuğuna karşı aşırı koruyucu tutumdan kaçınmalarını, kıyaslamamasını, çocuğunu tanımasını, anlamasını, ona değerli olduğunu hissettirmesini, doğru alışkanlıklar kazandırmasını beklemektedirler. Elbette ailenin de okul ve öğretmenden beklentileri ve talepleri olacaktır. Burada değinilmek istenen okulların yeni eğitim öğretime başladığı şu dönemde olumsuz veli davranışlarının tespiti ve nedenleri ayrıca çözüm yollarının neler olabileceği konusudur.
Günümüz veli profilini ekonomik, psikolojik, sosyal tüm şartları göz önünde bulundurarak çizersek:
“Bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde çocuğunu dışarıya karşı aşırı koruyucu, fakat esas tehlike olan dijital dünyaya karşı savunmasız bırakabilen, çocuğun manevi açlığını bedeni yönden aşırı tokluk sağlayarak gidermeye çalışan, eğitim seviyesi yükselmiş fakat iletişim yönünden zayıf kalmış bireyler.” Şeklinde bir tanımlama ortaya çıkabilir. Elbette genelleme yapılamaz. Fakat okullarda yaşanan veli-öğretmen, okul idaresi-veli, okul çalışanları-veli kısaca okul ve veli sorunları açısından değerlendirilirse velilerin okula karşı önyargılı ve yapıcı olmayan bir kanıya sahip olduğu söylenebilir. Bu görüşü destekler nitelikte birçok veli tutum ve davranışlarının yanı sıra, okulların açılması ile başlayan sayısız Cimer şikayetleri bulunmaktadır.
Bazı velilerin kendi çocuklarına fayda sağlayacağı düşüncesiyle öğretmene neyi nasıl yapması gerektiği konusunda müdahalede bulunarak öğretmenlerin mesleki uzmanlıklarına müdahale etmeleri, okul idaresinin iş ve işlemlerini beğenmez tavırla yine müdahaleci tavır sergilemeleri. Eğer istediklerini gerçekleştiremezse şikayetlerde bulunmaları öğretmen ve okul idaresini zorlayıcı bir hal almış durumdadır.
Veliyi öğretmenlerin sınıfına, mesleki alanına ve öğretmen-öğrenci ilişkilerine bu denli müdahale etmeye cesaretlendiren süreç, velilerin öğretmeni ve okul yönetimini şikayet edebileceği alanların oluşmasıyla başlamış ve son dönemde de artış göstermiştir. Bazı araştırma yazılarında bu tür davranışlar sergileyen veliler “zor veli” olarak tabir edilmiş ve “okul yönetiminin veya öğretmenin fiziksel, psikolojik veya mesleki sağlığını tehdit eden kişi” şeklinde tanımlanmıştır. Zor velinin özellikleri şöyle sıralanmıştır (Appelbaum, 2009):
Çok sık şikayet ederler,
Fikirleri ile çelişen düşünceleri duymak istemezler,
Kendi yöntemlerinin en iyi yöntem olduğuna inanırlar,
Tartışmayı severler, inatçıdırlar,
Bir konu hakkında her şeyi biliyormuş gibi davranırlar,
Öğretmenlerin acele karar vermesine sebep olabilirler,
İstediklerini elde edebilmek için öğretmene duygu sömürüsünde bulunabilirler,
Öğretmenlerin yaptığı hiçbir şeyi yeterli bulmazlar ve her zaman daha fazlasını isterler,
Çabuk öfkelenirler,
Genellikle tahmin edilemezler,
Eleştiri ve gerçek dışı söylentilerle öğretmeni zor duruma sokabilirler. Ayrıca;
Okul idaresinin eğitim öğretim ile ilgili işleyişine müdahale eder istedikleri gerçekleşmediğinde üst mercilere şikayet ederler.
Aynı zamanda kendi çocuklarını ve diğer öğrencileri de olumsuz etkilerler
Bu tür veliler, çocuğunun haksızlığa uğradığını, dışlandığını düşündüğünde, öğrenciler kendi aralarında sorun yaşadıklarında, çocuğun kendini haklı göstermek için olayları abartarak veliye anlatması durumunda, kendi içinde öğretmene ve okula karşı önyargı geliştirdiğinde, öğretmenin beklentilerini karşılamadığını düşündüğünde, velilerle kendi aralarında rekabet yaşadığında, velinin öfke kontrolü sorunu varsa öğretmene ve okul yönetimine karşı olumsuz davranışlarda bulunabilmektedirler. Sergileyebilecekleri olumsuz davranışlar; öğretmenin sınıf yönetimini sorgulamaya çalışma, hesap sorar tarzda beden dili sergileme, ses yükseltme, sosyal medyada sorunu paylaşma, okul koridoru ya da sınıfta çocukların yanlarında tartışmaya girme, veliler arası fiziksel veya sözlü kavgaya neden olma, okula gelip başka bir öğrenciye fiziksel ya da sözel şiddet uygulama, çocuğunun sınıfını değiştirmek için öğretmen ve okul idaresi ile tartışmaya girme, öğretmene akıl verme, hakaret etme, öğretmeni ve okul idaresini MEB ya da CİMER’e sık sık şikayet etme olarak sıralanabilir.
Tüm bu davranışların altında yatan nedenler olarak ise; velinin öğretmene ve okula yeterince güvenmemesi, veli olarak sorumluluklarını ve sınırlarını bilincinde olunmaması, öğretmeni denetleyici rol üstlenilmesi, öğretmenin değerleri ile ailenin değerlerinin çatışması, velilerin aşırı koruyucu tavır takınmaları, eğitim düzeyleri, şikâyet kanallarının kendilerinden yana olduğuna dair görüşleri, okulda yapılan eğitim hakkında bilgi eksikleri, rol karmaşası yaşamaları, eğitim işinin okula ait olduğunu kabullenmemesi, sosyal medya araçlarının yanlış amaçlar için kullanılması, öğrenci başarısızlığının öğretmenlere yüklenilmesi gösterilebilir. Ayrıca öğrenci merkezli eğitim anlayışıyla birlikte öğretmen-veli ilişkilerinin eleştiriye açık bir hale gelmesi de bu nedenlerden sayılabilir.
Öğretmen-veli-okul ilişkisinde yaşanan sorunlar öğretmenler ve idareciler üzerinde motivasyon düşüklüğü, gerginlik, baskı altında kalma, iş doyumu yetersizliği, performans düşüklüğü, otorite sarsılması gibi sonuçlara yol açabilmektedir.
Esasen velilerin okulla işbirliği halinde olması, veli-okul işbirliği, öğrenci başarısını yükselmesine katkı sağlayacağı gibi öğrencinin davranış sorunlarının çözümüne yardımcı olabilir. Öğretmen ve anne-babalar arasında güvene dayalı etkili bir işbirliğinin ve iletişimin kurulması sorunların oluşmasını baştan engelleme açısından önemlidir. Ayrıca veli ile yaşanan olumsuz durumların oluşmaması ve çözümü için farklı yöntemler uygulanabilir. Mesela veli ile araya profesyonel bir mesafe koyarak velinin öğretmenle iletişimde sınırlarını bilmesini ve bu sınırları korumasını sağlamak olumlu iletişim için yarar sağlayacaktır. Aktif dinleme, sorunu ilk etapta öğretmenin kendisinin çözmeye çalışması daha sonra okul yönetimi ile birlikte çözmeye çalışma, Rehberlik servisinden destek sağlayarak çözüme ulaşmaya çalışılabilir. Yapılan veli toplantıları ve veli görüşmelerinde velilere okulun işleyişine ve öğretmenlerin uzmanlık alanlarına müdahaleci olmadan fikir alışverişinde bulunulabileceği belirtilebilir. Okul rehberlik servisleri bilinçli veli davranışlarının kazandırılmasında etkin rol üstlenebilir. Okul yönetimleri öğretmen-veli işbirliğinin geliştirilmesine yönelik eylem planları hazırlayarak çeşitli etkinlikler düzenlenebilir.
Belirli aralıklarla yapılan veli toplantıları, veli görüşmeleri iletişim açısından yararlı olmakla birlikte genellikle çocuk odaklıdır. Velinin okul ile ilgili kafasında oluşturduğu sorulara cevap bulması açısından yeterli olmayabilir.
Öğretmen-veli, aile-çocuk-okul, veli-idareci-öğretmen denklemlerindeki sorunların temelden çözümü, hatta oluşmasını engelleyecek formül, anne babanın çocukluğunda aldığı eğitimdir. Aile, öğretmen, okul ve eğitim sistemi olarak yetiştirdiğimiz evlatlarımızı manevi değerler, saygı, güzel iletişim kurma, dinlemeyi öğrenme gibi estetik davranışları kazandırarak yetiştirdiğimiz evlatlarımız bumerang gibi dönüp bize veli olarak geri gelerek bizim kazancımız olacaktır.
Kaynakça
KOÇ, M. H. (2020, Mayıs 2). Zor Velilerle Baş Etme Stratejilerine İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, s. Cilt 10 S.394-411.
ÖZDOĞRU, M. (2021, Ocak 29). İlkokullarda Öğretmen-Veli İlişkisinde Yaşanan Sorunlara İlişkin Öğretmen Görüşleri. Uluslararası Temel Eğitim Çalıışmaları Dergisi.
Kaynak: maarifinsesi.com - Nurcan ŞARLAYAN
