Doğa ve bilim dünyasının ilgisini çeken bu mağara, hem jeolojik hem de ekolojik açıdan büyük bir öneme sahip. Jeoloji uzmanları, mağaranın oluşumunu Suriye-Afrika Çatlağı’ndaki tektonik hareketlere bağlıyor. Bu mağara, Ürdün’ün en değerli doğal miraslarından biri olarak kabul ediliyor.
Mağaranın Keşfi ve Jeolojik Önemi
Burqash Mağarası, 1985 yılında keşfedildi ve kısa sürede Amerikan Doğal Koruma Ansiklopedisi'nde yerini aldı. Bilim insanları, mağaranın milyonlarca yıl süren kimyasal ve jeolojik süreçlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığını belirtiyor. Özellikle asidik sular ile metan gazı arasındaki reaksiyonlar sonucu oluşan kalsiyum ve sodyum bikarbonatları, mağarayı benzerlerinden ayıran en dikkat çekici özelliklerden biri.
Büyüklüğü ve Erişilebilirlik Durumu
Burqash Mağarası yaklaşık dört dönümlük bir alana yayılıyor, ancak bunun yalnızca iki dönümü keşfedilebilmiş durumda. Geri kalan kısımlar, geçmişte yaşanan depremler ve volkanik aktiviteler nedeniyle oluşan kaya düşmeleri sebebiyle erişime kapalı. Uzmanlar, mağaranın tamamının keşfedilmesiyle birlikte çok daha fazla jeolojik sırra ulaşılabileceğini düşünüyor.
Mağaranın Jeolojik Özellikleri
Burqash Mağarası, üç temel jeolojik oluşum tipiyle öne çıkıyor:
Sarkıtlar (Stalactites): Mağaranın tavanından aşağıya doğru gelişen mineral yapılarıdır.
Dikitler (Stalagmites): Zeminden yukarıya doğru büyüyerek mağaranın eşsiz görselliğini oluşturur.
Mağara Sütunları (Cave Columns): Zamanla sarkıtlar ve dikitlerin birleşmesiyle oluşan devasa sütunlardır.
Mağaranın içerisinde ayrıca fosiller bulunmuş ve tatlı su kaynağı keşfedilmiştir. Yapılan testlerde bu suyun kalitesinin Amerikan içme suyu standartlarına uygun olduğu belirlenmiştir.
Yeraltı Sularının Durumu
Mağara içerisindeki su kaynağı, düşük debisi nedeniyle henüz aktif bir şekilde kullanılmamaktadır. Şu anda saniyede yalnızca yarım litre su üretilmekte olup, uzmanlar bu durumun bölgedeki düşük yağış miktarına bağlı olduğunu ifade etmektedir.
Mağaranın Turizme Açılması ve Güvenlik Önlemleri
Ürdün Turizm Bakanlığı, mağara çevresinde güvenlik önlemleri alarak turizme kazandırılması için adımlar atıyor. Ancak mağaranın içi, dar geçitleri ve karmaşık yapısı nedeniyle halen ziyaretçilere tam olarak açılmış değil. Uzmanlar, mağarayı ziyaret edecek kişilerin mutlaka profesyonel rehberler eşliğinde hareket etmeleri gerektiğini belirtiyor.
Veliaht Prens Hüseyin bin Abdullah II de mağaranın geliştirilmesi konusuna büyük ilgi gösteriyor. Bu doğrultuda, mağaranın mevcut durumunu ve gelecek planlarını anlatan kapsamlı bir video hazırlanması için bir ekip görevlendirildi.
Biyoçeşitlilik ve Ekolojik Zenginlik
Burqash Mağarası, Burqash Ormanı’nın tam ortasında yer alıyor ve bölgenin %70’i yoğun bitki örtüsüyle kaplı. Bu doğal alan, yalnızca jeolojik değil, biyolojik çeşitliliğiyle de dikkat çekiyor. Bölgede çakallar, kurtlar, vaşaklar ve yaban domuzları gibi vahşi hayvanlar yaşamaktadır. Ayrıca, tıbbi ve aromatik bitkiler açısından da oldukça zengin bir ekosisteme sahiptir. Uzmanlar, insan aktiviteleri nedeniyle bu doğal dengenin bozulmaması gerektiğini vurgulamaktadır.
Jeolojik Mirasın Korunması İçin Çağrı
Mağaranın korunması büyük bir önem taşıyor. Jeoloji uzmanı Dr. Ahmed Şreida, mağara oluşumlarının hassasiyetine dikkat çekerek şu uyarıda bulunuyor:
“Sadece bir santimetrekarelik bir sarkıt veya dikitin oluşması yaklaşık 40 yıl alıyor. Dikkatsiz bir ziyaretçi, milyonlarca yılda oluşan bir yapıyı birkaç dakikada yok edebilir. Bu nedenle mağaranın korunması hepimizin sorumluluğundadır.”
Burqash Jeolojik Mağarası, yalnızca Ürdün’ün değil, tüm insanlığın ortak mirasıdır. Hem bilim dünyası hem de doğa severler için büyük bir keşif alanı olan bu mağara, korunarak gelecek nesillere aktarılmalıdır. Ürdün'ün jeolojik turizmde daha fazla gelişmesi ve Burqash Mağarası’nın uluslararası tanınırlığının artması için daha fazla yatırım ve koruma çalışmaları yapılması gerekmektedir.
Rashed Ali
مغارة برقش الجيولوجية... كنز طبيعي عمره 4 ملايين عام
في إطار الجهود المستمرة لتسليط الضوء على الكنوز الطبيعية التي تزخر بها المملكة الأردنية الهاشمية، أجرينا مقابلة مع الدكتور أحمد شريدة، أستاذ الفيزياء الجيولوجية، للتعرف على مغارة برقش الجيولوجية، إحدى أبرز المعالم الطبيعية الفريدة في الأردن.
اكتشاف المغارة وأهميتها الجيولوجية
تم اكتشاف مغارة برقش الجيولوجية في عام 1985، وقد تم تسجيلها لاحقًا في الموسوعة الأمريكية للحفاظ على الطبيعة. رغم ذلك، فإن عمر المغارة يقدر بحوالي 4 ملايين عام، حيث تشكلت نتيجة للصدع السوري الإفريقي والحركات التكتونية المصاحبة له. المغارة تعد من أبرز المغر الجيولوجية في الأردن، إذ تحتوي على تكوينات جيولوجية نادرة تكونت بفعل تفاعلات كيميائية بين المياه الحمضية وغاز الميثان، مما أدى إلى تكون رواسب من بيكربونات الكالسيوم والصوديوم.
مساحة المغارة وتحدياتها
تبلغ مساحة المغارة حوالي أربع دنومات، منها دنومان فقط تم اكتشافهما حتى الآن. أما باقي المساحة، فيظل الوصول إليها صعبًا بسبب العوائق الطبيعية مثل التساقطات الصخرية الناتجة عن الهزات الأرضية والبراكين التي كانت نشطة في المنطقة في العصور الجيولوجية السابقة.
المشاهد الجيولوجية داخل المغارة
تحتوي المغارة على ثلاثة مشاهد جيولوجية رئيسية:
- النوازل (Stalactites): التكوينات التي تتشكل من الأعلى إلى الأسفل.
- الصواعد (Stalagmites): التكوينات التي تتشكل من الأسفل إلى الأعلى.
- الأعمدة الكهفية (Cave Columns): وهي التكوينات التي تتشكل عندما تلتقي النوازل والصواعد، مكونة أعمدة تمتد من سقف الكهف إلى أرضيته.
بالإضافة إلى ذلك، تم اكتشاف مستحثات داخل المغارة، كما تحتوي على نبع ماء تصل جودة مياهه إلى المواصفات القياسية الأمريكية لمياه الشرب.
استغلال المياه الجوفية
أوضح الدكتور شريدة أن النبع الموجود داخل المغارة لا يتم استغلاله حاليًا بسبب ضعف تدفقه، حيث ينتج حوالي نصف لتر من الماء في الثانية فقط، نتيجة لضعف الموسم المطري في السنوات الأخيرة.
جهود تطوير المغارة
رغم أن وزارة السياحة الأردنية قد قامت ببعض المشاريع الخارجية، مثل وضع الحراسة على المغارة، إلا أن الدكتور شريدة أكد على ضرورة تطوير المغارة من الداخل لضمان سلامة الزوار. وأشار إلى أن دخول المغارة يجب أن يتم تحت إشراف دليل سياحي من أبناء المنطقة، نظرًا لوجود دهاليز وكهوف متفرعة داخل المغارة.
كما كشف الدكتور شريدة عن اهتمام مكتب صاحب السمو الملكي الأمير حسين بن عبد الله الثاني بتطوير المغارة، حيث تم تكليف فريق عمل بإعداد فيديو توضيحي يعرض الوضع الحالي للمغارة والخطط المستقبلية لتطويرها.
التنوع الحيوي حول المغارة
تقع مغارة برقش وسط غابات برقش، حيث تبلغ الكثافة النباتية حوالي 70%. وتتميز المنطقة بتنوع حيوي كبير، حيث تحتوي على نباتات طبية وعطرية، إضافة إلى وجود حيوانات برية مثل الضبع، والذئب، والوشق، والخنزير البري. ورغم ذلك، أكد الدكتور شريدة أن هذه الحيوانات لا تشكل تهديدًا للزوار، حيث تبقي الإضاءة والإنارة هذه الحيوانات بعيدة عن مناطق الحركة البشرية.
دعوة للحفاظ على الثروة الجيولوجية
اختتم الدكتور شريدة حديثه بدعوة الزوار إلى ضرورة الحفاظ على هذه الثروة الجيولوجية الفريدة، مشيرًا إلى أن تكوين سنتيمتر مكعب واحد من الصواعد أو النوازل يستغرق حوالي 40 عامًا، في حين يمكن لشخص غير مسؤول تدمير ما تشكل على مدار 4 ملايين عام في دقائق معدودة.
مغارة برقش الجيولوجية ليست مجرد معلم سياحي بل هي شاهد حي على تاريخ جيولوجي يمتد لملايين السنين. وتظل هذه المغارة بحاجة إلى المزيد من الاهتمام والتطوير لتصبح جوهرة السياحة الجيولوجية في الأردن، خاصة وأنها المغارة الوحيدة من نوعها في المملكة.