Fikir
Giriş Tarihi : 31-05-2023 11:04   Güncelleme : 31-05-2023 11:04

MASON’ların kayıp kitabı Küre-i arzda nüfus-i islâm Nerede bulundu!

Yüz yıldır kayıp olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk Kültür Müdürü MASON Mübarek Galib Eldem tarafından hazırlanan dünyadaki Müslüman nüfusu rakamsal ve istatistiksel olarak ele alan Küre-i Arzda Nüfus-ı İslam isimli kitap Matbaa-yı Amire tarafından 1922’de yayınlanmıştı.

MASON’ların kayıp kitabı Küre-i arzda nüfus-i islâm  Nerede bulundu!

 

Kitabı Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Ali Satan Londra’daki British Library Oriental’de bularak yeni harflere aktardı ve kitap Marmara Üniversitesi tarafından Latin harfleriyle yeniden yayınlandı.

Kitabın girişinde, renkli bir kişiliğe sahip olan müellif Mübarek Galib’nin biyografisine yer verildi.

Ali Satan’a göre; bu eser 1920’li yıllarda Müslüman nüfusun doğru ve güvenilir bir şekilde ortaya konabilmesi amacıyla yazılmıştı.

Böyle olmasına rağmen bu tarihten sonraki Anadolu, Balkanlardaki Türk ve Müslüman nüfusuna yönelik istatistiklerde ve Asya, Avrupa, Afrika, Amerika ve Avustralya Müslüman nüfusu hakkında yapılan araştırmalarda göz ardı edilmiştir. Bu eserin, yerli ve yabancı nüfus tarihiyle uğraşan bilim adamlarının dikkatlerinden kaçması onun yetersizliğinden ileri gelmiyordu. Aksine ilgili kişiler, eserin varlığından haberdar değillerdi. Dolayısıyla kitabın yeni harflerle neşredilmesi önemli bir ihtiyacı gidereceği gibi ulaşılabilir olmasını da kolaylaştıracaktır.

Kitap yeni harflere aktarılırken yazarın üslubu bozulmamış ancak bugün artık kullanılmayan bazı kelimelerin yerine yaygın kullanımları tercih edilmiştir. Öte yandan Mübarek Galip, eserini hazırlarken yaşadığı devrin en önemli araştırmalarına müracaat etmişti. Neredeyse tamamı Fransızca olan bu eserlerin yanı sıra Osmanlı coğrafyası ile ilgili bilgiler verilirken salnamelere atıfta bulunduğu görülmektedir. Yazar, müracaat ettiği eserleri kitabın girişinde liste halinde vermiş ayrıca hemen her satırda bunlara atıfta bulunmaktan da çekinmemiştir. Böylece okuyucunun, en ufak bilgiyi bile yazarın nereden aldığını görmesi sağlanmıştır.

 

Eserindeki tablolarda Mübarek Galib, ülkelerin sadece mevcut nüfuslarını vermekle yetinmemiştir Kitapta nüfusu aktarılan ülkenin, önce 1916 yılındaki genel nüfusu, arkasından sırasıyla Sünni mezhebine mensup olanlar, Şii mezhebine tâbi olanlar, Müslümanların umumi nüfusa göre yüzdeleri, Müslüman nüfusunun yekûnu, bu yekûnun 1897, 1905 ve 1917’deki miktarları da ayrı ayrı gösterilmiştir. Böylece bir tabloda bir ülke veya bölge için sekiz ayrı bilgi okuyucuya sunulmuştur. Ayrıca yazar bu bilgileri dikkate alarak çeşitli değerlendirmelerde de bulunmaktadır; bazen nüfus artış hızını, bazen rakamların sıhhati hakkında varsa şüphelerini de okuyucuyla paylaşmaktadır.

Yazar bunlara ilaveten bir araya getirilmesi son derece zor olan bütün dünya Müslümanlarının bölgesel, etnik özellikleri hakkında da kısa bilgiler vermektedir. Eserde, sırasıyla Avrupa, Asya, Avustralya, Afrika ve Amerika kıtalarındaki ülkeler tek tek ele alınmakta ve buralarda yaşayan Müslümanların nüfus miktarları verilmektedir. Ayrıca o tarihlerde İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi Avrupalı devletlerin sömürgesi olarak bulunan ülkeler ve buralarda yaşayan Müslüman nüfus ile ilgili ayrıntılı bilgiler de yer almaktadır.

1920’li yıllarda dünyada ne kadar Müslüman’ın yaşadığına dair kesin bir bilginin olmadığını söyleyen müellif, o yıllarda dünyada yaşayan Müslüman nüfus için 200 milyon ila 340 milyon arasında değişik tahminlerin yapıldığını bir tablo ile göstermektedir.

 

Recep YAZGANRecep YAZGAN