Bu durum kontrolün öneminin bilinmemesinden kaynaklandığını söylemek haksızlık olur ancak kontrolün 1-2 yönetici veya denetçi ile yapılabilen bir iş olmadığı, tüm departmanların hatta çalışanların rol alması gereği yanında, kontrol sisteminin bu alandaki uzmanlarca kurulması gerektiğinin, gerek iç denetim gerekse bağımsız denetim ile birlikte bu sistemin makul bir güvence sağlayabileceğinin yeterince bilinmemesinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bu nedenledir ki ülkemizde en yaygın uygulama şeklinin patron veya yöneticilerin kişisel deneyimlerinden hareketle oluşturulan sistemlerdir ki bunun yeterli güvence veremeyeceği gibi işletmenin bir bütün olduğu göz ardı edildiğinden zaman zaman gereksiz tekrara düşülmekte çalışanların daha verimli olabilecekleri işlerde çalışmadıkları sürelerin maliyeti çoğu zaman gözden kaçırıldığı gibi kontrol ortamında kör noktalar oluşmakta bunun sonucunda da işletme faaliyetlerinin hedeflere ulaşmasına duyulan güvenin azalmasına, tehditlerin makul seviyede tutulamamasına, fırsatlardan yararlanacak yeterli bilgilerin sağlanamamasına, paydaşların şirket yönetimine olan güvenlerinin azalmasına yol açmakta, personel fazlalığı ya da yetersizliği, kaynakların israf edildiğine dair yakınmalar kronik hal almaktadır. Halbuki, bu alanda hayli deneyim kazanmış ve yol almış ülke ve kuruluşlar öncülüğünde yaşanan gelişme ve birikimlerden her boyda işletmenin yararlanması mümkündür.
Rekabetçi ortamın bu denli arttığı dünya piyasalarında, şirketlerin hedeflerine ulaşmalarında olmazsa olmazları, örneğin; kaynaklarının verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılması, bütçe gerçekleşme verilerinin değerlendirilebilmesi, çalışanların hesap verebilirliklerinin sağlanması, mali kontrolün etkin bir şekilde kullanılarak yönetime uyarı işlevinin yerine getirilmesi için, öncelikle etkili bir iç kontrol sisteminin kurulması, bunun yanında bunların ne ölçüde başarıldığını görmek için iç denetim ve bağımsız denetimi faaliyetlerinin de sisteme entegre edilerek sağlanabileceği artık genel kabul görmüş olmakla birlikte, ülkemizde 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile bu konu yasal zorunluluk haline de gelmiş durumdadır.
Böylesine önemli faydalar sağlayan kontrol sisteminin oluşturulmasında bireysel tecrübe ve sezgilere dayalı bir modelle yetinmek yerine, bu alanda yetkin uzmanlardan yardım alarak, iç kontrol eksikliklerinin belirlenmesinden tutun, bağımsız denetim raporunun hazırlanmasına kadar tüm aşamalarda şirket üst yönetimi ile personelin katılımını sağlayacak dinamik bir modele geçmek özellikle rekabet gücünü arttırılması, uygun finansal kaynakların sağlanması, şirket faaliyetlerinin sürdürülebilirliğinin korunması için temel koşullarındandır. Böylece; karşılaşılabilecek risklerin tanımlanması, risklerin değerlendirilmesi ile önceliklerin ve riskin kabullenme seviyelerinin belirlenmesini amaçlayan iç kontrol ile bunların ne ölçüde başarıldığını ve etkinliğini inceleyen iç denetim ve bunlardan da faydalanarak finansal tabloların önceden belirlenmiş standartlara göre doğruluğunu raporlayan dış denetimden oluşan bir kontrol sistemi güvencesine kavuşulmuş olacaktır.
Sonuç olarak, etkin bir kontrol sistemi için gerekli olan temel yaklaşım işletme içinde kurulmuş olan iç kontrol sistemi ile işletme dışı bir bağımsız denetçiden alınacak bağımsız dış denetim hizmetinin birbirine entegre olarak sağlıklı bir biçimde işlemesi olmalıdır. Unutmayalım ki fotoğrafın tamamını görmek için dışarıdan ve belirli bir mesafeden bakmak gerekir...
Murat Türk
