Galen’e göre ahlakın kaynağı doğuştan mıdır?

Tıpta Hipokrat’tan, felsefede Platon ve Aristoteles’ten etkilenen tıp doktoru ve filozof Bergamalı Galen (MS. 129-216):

Ahlakın kaynağı doğuştan mıdır?

Sorusu hakkında şunları söyler:

“Huy/ahlak, akılda bulunmaksızın doğuştan gerçekleşen bir durum…” (Galen, 1937: 25)

Çocuklarda fikir oluşmadan önce ahlaki özellikler görülür ve bedende acı, ruhta rahatsızlık olduğu zaman ağlar, sevgi ya da nefret duyar, uygun gördüklerini ister ya da ondan kaçar.

Terbiye edilmeden üç yaşına gelen çocuklardan bazısı yasaklanan şeyleri yaptığında utanır, bazısı ise utanmaz ve merhametli, acımasız, yardımsever, kıskanç ve cömert olur.

Kısaca, yetişkin insanda hiçbir eylem, durum ya da huy yoktur ki çocukluğunda bulunmuş olmasın. (Galen, 1937: 28-29)

Doğuştan gelen ahlakın herkeste farklı olmasının nedeni kişiden kişiye değişen huy…

Huy, canlı bedenin sıcaklık-soğukluk, yaşlık-kuruluk açısından içinde bulunduğu durum…

Bu da kan, sarı safra, kara safra ve balgam adı verilen dört karışımın vücuttaki dengesine bağlı…(Galen, 2018: 5).

Galen’in ahlak anlayışında üç türlü ruh öne çıkar ki, bunlardan akli ruh ve coşku duyan ruh, işbirliği yaparak iştah duyan ruha boyun eğdirirler. (Singer, 2014: 128-129)

Coşku duyan ruhun akli ruha itaat etmesi onun erdemi…

Akli ruhun erdemi ise yönetmekteki kabiliyeti…

Coşku duyan ruhun akli ruha itaati ve yerinde hareket etmesi eğitimi ölçüsünde olur.

Ancak nasıl ki tüm atlar ya da köpekler eğitimi kabul etmez, bazıları dik başlı ve uzun süren eğitime ve alıştırmaya ihtiyaç duyar, coşku duyan ruh için de durum böyle…

Dolayısıyla akli ruhun güzeli sevmesi ve doğru olana yönelmesi için coşku duyan ruhun itaat etmesi ve iştah duyan ruhun da zayıf olması gerekir. (Galen, 1937: 28)

Galen’de önce doğumdan itibaren tabiattan olan huylar, sonra alışkanlıklar gelir.

Alışkanlıklar sanki kazanılmış ikinci bir tabiat gibi…

Doğumdan kötü huylu olanlar kötü alışkanlıkları edinmeye daha yatkın…(Galen, 1937: 47).

Galen’e göre, doğuştan gelen huy/ahlak ile sonradan oluşan alışkanlıklar farklı…

Alışkanlıklar akıl ile tercih edilenler…

Eylemler ya huy/ahlak ya da alışkanlıklardan kaynaklanır…

Eğer tabiatından ise sebebi huy/ahlak, düşünerek ise sebebi alışkanlık…

Alışkanlık sebebi oluşan kötülükler ruhtan uzaklaştırılır; ancak hata doğuştan gelen huydan ise sadece zayıflatılabilir, tamamen uzaklaştırılamaz.

Tabiattan gelen eylemlerin sürekli tekrarlanması ahlak haline gelir ki, yaşlı insanın davranış eğitimi çocuğunkine göre zor…

Bu durum, yeni dikilmiş ağaç ile olgunlaşmış ağaca benzer ve gencin yönelmesi kolay iken yaşlınınki ise zor hatta imkânsız…

Bu yüzden insanlar yaşlandıklarında gençken nasılsa o şekilde, hatta daha da yerleşik bir ahlak ile görülür (Galen, 1937: 31).

ETİKETLER: Galen’e göre ahlakın kaynağı doğuştan mıdır?

NELER SÖYLENDİ?

Website Yorumları

Seyfettin BUDAK

DİĞER YAZILARI Evrimsel Ahlak mı? İlahi Ahlak mı? İnsanlık Nerede Duruyor? Sosyal Medya ve İnsan İlişkileri Üzerindeki Derin Etkiler Geleceği Şekillendiren Z Kuşağı: Dijitalleşen Dünyada Kimlik ve Değerler Yapay Zekâ İle İnsan Beyni Arasındaki İnce Çizgi Z Kuşağı İle Neden Kuşak Çatışması Yaşanır? Amaçsız Mutluluk Mu Mutlu Amaç Mı? Güçlü toplum için reform şart mıdır?-2 Güçlü Toplum İçin Değişim ve Süreklilik Şart Mıdır?-1 İnsanlar Eşit Midir? Alışkanlıklarımızın Sınırı Nereye Kadar Olmalı! Varlık özgürlüğü kısıtlar mı İyi bir Toplum Olmanın Sistem Şartı-2 Gelenek Bir İnanç Mıdır! Bir Eylemin Ahlaki Değerini Belirleyen Şey Nedir? Akıl İyi ve Kötüyü Ayırarak Mı İşler? Akıl Mı Fikir Mi Karışır? Akıl ve Sağduyu İle Adalet Erdemi Ahlakın kaynağı evrimsel süreç midir? İnsandaki Doğal Ahlaki İlke Kanıtlanabilir Mi? Tükenmişlik Hissini Yaşamak İradenin Sevgi ve Merhamet Eylemi Yüksek Düşünce İle İnanca Ait Düşünceyi Düşünmek Yüksek Düşünce İle İnanca Ait Düşünceyi Düşünmek Teknoloji Hayatın Kendisi Midir? İnsan Allah’ı (cc) Bilmeye Meyilli Bir Varlık Mıdır? Giysiye Bakıp Aldanmamak Acı İle Mutluluk Bir Arada Mı? Rasyonel Çaba Arttıkça Kesinlik Azalır Mı? Platon’a Göre Eğitim Zevkimiz okumaya dönüşür mü? Toplumun Rehberlik Servisi Aydınlar Kötüden İyi Çıkar Mı! “Ben” bilinci Üç pizzacı Hayatın gerilimlerini aşmak mümkün müdür? Hayata anlamlı mı anlamsız mı bakmalı! İnsanın Sorularla Anlam Arayışı İman Mı İntihar Mı?/Tolstoy Yanılmışım Tanrı Varmış / Antony Flew Sözün Özleri Z Kuşağının Zihin Dünyasındaki Kırılmalar Erken Karar Verme Hastalığı Özel Bireylerin Dünyası Otizmli Yağmur Adam Raymond Aklın Tarihsel Gelişimi Ateizm, teizm, agnostisizm ve deizm nedir? Hayatı Sebep ve Süreç Odaklı Yaşayıp Anlamlı Kılmak Yalnızlık Aforizmaları İnsanın Aşk Halindeki Beyanı Dua Altıncı His Gençler için ne yapmalı? Yalnızlık Niçin Ruh, Akıl ve Allah’a Mahsustur? Ölüme Teselli Aramak Medeniyetin Yolu Batı’dan Mı Geçer? Şehrin Öbür Tarafından Koşarak Gelen Adam Bilgi Bilinç ve Özgürlüğe Adanmış Kadın Hypatia Dert İnsanı Olmak Aşk imanın özgürlük bedeli midir? Suskun Yıldızların Gizemli Bakışı Kurban bayramınız mübarek olsun! Depremde vefat eden babalar anısına…Babasızlık Nedir Bilirim Din İle Varlık Sınırında Kapı Açmak Sanatla Varlık Sınırında Pencere Açmak Bir Yer Var Biliyorum Ama Anlatamıyorum… Bir Yer Var Biliyorum Ama Anlatamıyorum… Gönül Bahçesinde Yürümek Gözyaşım Düştüğü An Gönül Bahçesinde Yürümek Tefekkürün Serencamı Denizde Yürümek