Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanan Forum Serisi’nin ilki “Temel Bilimler Toplantısı Raporu” yayımlandı.
YÖK Başkanı Erol Özvar başkanlığında 18 Nisan 2022 tarihinde gerçekleştirilen Temel Bilimler Toplantısı rapor haline getirildi. Raporda yer alan bilgilere göre, YÖK temsilcilerinin, üniversite rektörlerinin ve çeşitli üniversitelerden alanında uzman bilim insanlarının katılımıyla gerçekleşen toplantıda temel bilim programlarının mevcut durumu masaya yatırıldı.
Temel Bilimler Toplantısı Raporu’nda YKS yerleşme puanı yüksek öğrenciler için temel bilimlerin özendirilmesi ve tercih edilebilir hale getirilmesi, araştırma ve teknoloji altyapısının mevcut durumu ile iyileştirme önerileri, eğitim ve öğretim kalitesi, mezunların istihdamı ve iyileştirmelere ilişkin çözüm önerileri gibi konulara yer verildi.
“Temel bilimlere ilgi istenilen düzeyde değil”
YÖK Başkanı Özvar toplantının açılış konuşmasında Türkiye’deki temel bilimler eğitiminin durumunu değerlendirmek için bir araya geldiklerini belirterek, üniversitelerin fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi temel bilimler alanındaki bölümlerine ilginin istenilen oranda olmadığını gözlemlediklerini ve bu bölümlere ilginin artması için çözüm üreteceklerini aktardı.
Türkiye’deki yükseköğretimi ilgilendiren her konunun nesnel bir zeminde ve veriye dayalı olarak tartışılmasını arzu ettiklerini belirten Özvar, bu doğrultuda bilim insanlarının görüşlerini ve tecrübelerini dikkate aldıklarını vurguladı.
Toplantının, üniversitelerin temel bilim alanlarından matematik, fizik, kimya ve biyoloji bölümlerinin mevcut durumunu değerlendirme, son zamanlarda ortaya çıkan öğrenci sayılarının azalması ve mezunlarının istihdam olanakları gibi sorunlara çözüm arama ve temel bilim bölümlerinde daha kaliteli bir eğitim ve öğretim vizyonu ortaya koyma konusunda yeni dönemdeki yol haritasının oluşturulmasına katkı sağlayacağına inandığını ifade eden Özvar, toplantıyı konunun en üst düzeyde gündeme alınmasının bir başlangıcı olarak gördüklerini ifade etti.
Türkiye’nin Ar-Ge ve yenilikçilik performansının sürekliliği ve gelişimi için temel bilim alanlarına nitelikli gençlerin ilgisinin canlı ve devamlı tutulmasını sağlamak zorunda olduklarının altını çizen Özvar, “Temel bilimlerin araştırma faaliyetlerine ve katma değeri yüksek, inovatif ve yüksek teknolojik ürünlerin geliştirilmesine katkısı hepinizin malumudur. Temel bilimlerin, tıp, dişçilik, eczacılık gibi sağlık alanları, mühendislik alanları ve ekonomi üzerindeki etkisi yadsınamaz.” diye konuştu.
-Temel Bilimler Programlarına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri-
Raporda temel bilim programlarına ilişkin konular ve çözüm önerileri “Temel Bilimlerin Önemi”, “Program Güncellemeleri”, “İstihdam”, “Tercih Edilirlik ve Yönlendirme”, “Burslar ve Teşvikler”, “Öğrenci Kalitesi”, “Araştırma Görevliliği ve Akademik Kadrolar”, “Alt Yapı ve Fiziki Olanaklar” ve “Diğer” başlıkları altında sunuldu.
Temel bilimlerin önemine vurgu yapılan toplantıda bilim tarihi göz önüne alındığında önemli buluşların öznesinin temel bilimler olduğu ve Türkiye’nin bu alanda ön plana çıkması için farkındalık oluşturmanın gerekliliğinin altı çizildi.
Bu amaçla programların güncellenmesi ve üniversite sınavlarına hazırlanan öğrencilerin ilgisini çekecek tercih edilebilir programlar oluşturulması gerekliliği vurgulandı. Ayrıca teorik derslerden daha ziyade pratik derslerin ağırlığı artırılarak öğrencilerin daha çok sanayi tarafından istihdam edilecek kazanımlarla mezun edilmesinin hedeflenmesine vurgu yapıldı. Bu doğrultuda programlar güncellenirken uluslararası kalite gözetilerek yenilikçi bir yaklaşım gösterilmesi ve ortak seçmeli derslerin sayılarının artırılması gerekliliği ifade edildi.
-İstihdam, Tercih Edilirlik ve Yönlendirme-
Raporda en çok dile getirilen problemlerin başında gelen istihdama dönük çözüm önerilerine yer verildi. Temel bilimler öğrencilerinin lisanstan itibaren TÜBİTAK ve araştırma projelerinde çalıştırılmalarına olanak sağlanması, devletin bir süre istihdam imkânlarını artırması ve istihdam sorununa çözüm bulmak için bir süre program kontenjanlarının ve dolayısıyla mezun sayısının azaltılması gibi çözüm önerileri aktarıldı.
Tercih edilirlik ve yönlendirme başlığı altında ise üniversitelerin karşılaştıkları tercih sorunları ele alındı. Bu probleme dönük çözüm önerileri arasında; temel bilimlere yönlendirmenin erken dönemde (anaokulundan itibaren) yapılması, bu amaçla iyi öğretmenlerle temel bilimler eğitimi verilmesi, açıköğretim kontenjanlarının düşürülmesi, temel bilimlerin görünürlüğünün artırılması amacıyla kamuoyuna ve gençlere ulaşmak için farklı platformlar kullanılması gibi öneriler sunuldu.
-Burslar ve Teşvikler, Öğrenci Kalitesi-
Tercih edilirliğin ve yönlendirmenin artmasına yardımcı olacak unsurlardan biri olan burslar ve teşviklere dönük öneriler de raporda ayrı bir tema olarak yer aldı. Bu başlıkta katılımcıların ortak önerilerinden biri, lisans ve lisansüstü öğrencilerin ve akademisyenlerin yeterli maddi destek almalarını sağlayacak mekanizmaların oluşturulması oldu. YÖK nezdinde ilk 10’a ya da ilk 20’ye giren öğrencilere burs verilmesi ve hâlihazırda verilen maddi desteklerin artırılması önerisinde bulunuldu. Ayrıca sanayi sektörünün doktora düzeyindeki araştırmacıları maddi olarak destekleyecek şekilde teşvik edilmesi gerektiği vurgulandı.
Raporda öğrenci kalitesinin artırılmasına dönük katılımcı önerilerine ayrı bir başlık altında yer verildi. Bu başlıkta, temel bilimler eğitim-öğretiminde başarılı uluslararası üniversiteler göz önünde tutularak kalitenin sağlanması, lisans kontenjanlarının azaltılması, doktora eğitiminin sadece AR-GE kapasitesi, altyapı ve fiziki olanakları yüksek, yeterli ve yetkin akademik kadroları olan üniversitelerde verilmesi gibi öneriler yer aldı.
-Araştırma Görevliliği ve Akademik Kadrolar-
İstihdam konusuyla ilişkili olarak katılımcıların en çok üzerinde durduğu konulardan biri olan araştırma görevliliği ve akademik kadrolar konusuna dair öneriler de raporda ayrı bir başlık altında sunuldu. Bu başlıkta katılımcıların üzerinde en çok durdukları ve öneride bulundukları sorun ise lisansüstü öğrenci sayılarının ve bağlantılı olarak araştırma görevlisi ve doktora sonrası araştırmacı sayısının azlığı oldu. Bu sorunun çözümü için yalnızca burslu değil maaşlı olarak asistan alımının artırılması önerisi sunuldu. Yine maddi olanakların yetersizliğinden kaynaklı, yurt dışından istihdam edilen araştırmacıların sayısının giderek azalması bir diğer sorun olarak raporda yer aldı. Ayrıca norm kadro uygulaması nedeniyle özellikle büyük üniversitelerde öğretim üyesi kadroları arasında geçişte sıkıntıların olması bir diğer sorun olarak aktarıldı. Bu sorunların çözümüne dair bütüncül bir politika geliştirilmesi önerisine yer verildi.
-Alt Yapı ve Fiziki Olanaklar-
Temel Bilimler Toplantısı Raporu’nda, katılımcıların üniversitelerin ilgili bölümlerindeki altyapı ve fiziki olanaklar konusunda iletmiş oldukları sorunlara ve çözüm önerilerine ayrı bir başlıkta yer verildi. Katılımcıların çoğunlukla dile getirdikleri sorunlar, pek çok üniversitede laboratuvar olanaklarının ve fiziki altyapıların yetersizliğinin istenilen çalışmaların yapılmasına engel oluşu ve ödeneklerin yetersiz kalışı olurken; çözüm önerileri ise desteklerin, ödeneklerin ve teşviklerin artırılması ve sanayinin katkısının artırılması şeklinde oldu.
Erol Özvar’ın başkanlığında yapılan toplantıya, YÖK Başkan Vekili Prof. Dr. M. İ. Safa Kapıcıoğlu, YÖK Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ömer Açıkgöz, YÖK Başkan Danışmanı Doç. Dr. Bekir S. Gür, YÖK Başkan Danışmanı Doç. Dr. Enes Gök, Bartın Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Orhan Uzun, Uşak Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ekrem Savaş, Eski YÖK Üyesi Prof. Dr. Durmuş Günay, Eski Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Umran İnan, YÖK Kurum Danışmanları Doç. Dr Ahmet Çalık, Dr. Maksud Önal, F. Betül Coşkun, YÖK Eğitim- Öğretim Dairesi Başkan V. Adına Tevhide Uçan, YÖK Uzmanları Adnan Doğan ve Handan Demir katıldı.
Toplantıda aralarında Prof. Dr. Muhammet Şakiroğlu, Prof. Dr. Müşerref Önal, Prof. Dr. İlhami Gülçin, Prof. Dr. Çağatay Tavşanoğlu, Prof. Dr. Selim Süalp Çağlar, Prof. Dr. Ekbel Özbay, Prof. Dr. Bektaş Tepe, Prof. Dr. Havva Yağcı Acar, Prof. Dr. Hakan Altan, Prof. Dr. Gülay Özcengiz, Prof. Dr. Ezel Boyacı, Prof. Dr. Cihangir Tanyeli, Prof. Dr. Ferruh Özbudak, Prof. Dr. Ahmet Altındal, Prof. Dr. Filiz Vardar, Prof. Dr. Meral Birbir, Prof. Dr. Elif Akalın, Prof. Dr. Ayşe Erol, Prof. Dr. Mustafa Tüzen, Prof. Dr. Mustafa Soylak, Prof. Dr. Rana Nomak Sanyal ve Prof. Dr. Nihat Sadık Değer’in de bulunduğu çeşitli üniversitelerden akademisyenler de yer aldı.
