Amerika’nın dolarlı saldırısı karşısında vatandaş döviz bürolarına koşarak ‘ekonomik kriz tezgahını’ bozarken fırsatçılar boş durmadı. Bazı firmalar peş peşe zam yaparken, bazıları üretimi durdurdu, kimileri de ‘stok sayımı’ bahanesiyle mal vermedi. Bazı temel ürünlere yüzde 40’ı aşkın zam gelirken, bu süreçte parası ödenmiş siparişlerin sevkiyatını durduranlar bile oldu. Halkın ‘milli ve yerli ürün’ hassasiyetini de kullanan fırsatçılar arasında, kendisini ‘yerli ve milli’ olarak konumlandıran bazı firmaların da olması dikkat çekti.
ZAM ÜSTÜNE ZAM
Alınan bilgiye göre herhangi bir ithal girdisi olmayan bazı üretici ve toptancılar dolar 7 lirayı aştığında özellikle gıda ve tüketim mallarına peşe peşe 2-3 kez zam yaptı. Bu firmalar dolar 6 liranın altına geldiğinde aynı hızla hareket etmezken, peş peşe fiyat artışına gidenler arasında çok bilinen çikolata ve bisküvi markası da bulunuyor. Bu firma yaptığı zamların ardından yeni fiyat listesini de perakendecilere gönderdi. Temel gıda maddelerinde en fazla zam ise yine ithal girdisi olmayan un ve yağa yapıldı. Undaki zam yüzde 50’yi buldu. Dolardaki artışı bahane eden stokçuların un, yağ ve yumurtafiyatını artması bazı bölgelerde anında ekmek fiyatına yansıdı.
İNŞAAT MALZEMESİ
Eski fiyatlarla alınmış olan ürünleri, yeni kur rakamlarına göre piyasaya satmaya çalışan firmaların yanında stokçuluğun en fazla olduğu sektör ise gıda ve inşaat malzemeleri oldu. Ticaret ve sanayi odalarına gelen şikayetlere göre bu sektörde fahiş zamların ve en fazla stokçuluğun olduğu bölge ise turizm mevsimi nedeniyle sadece 6 ay inşaat izni verilen sahil illeri oldu. ABD’nin getirdiği ek vergi nedeniyle demirde fiyat düşüşü beklerken gelen zamlara anlam veremeyen inşaat sektörü temsilcileri özellikle boya, plastik ve seramik grubundaki stokçuluğa dikkat çekiyorlar. Bu konuda en fazla şikayetin geldiği iller ise Manisa ve Muğla...
AMBAJLA GİZLİ ZAM
Dövizdeki yükseliş bazı firmaları ise küçük ambalaja ‘gizli zam’ yapmaya yöneltti. Özellikle bakliyat sektöründe bazı firmalar düşük gramajlı ürünleri piyasaya çıkarırken bazılarının da bir ay içinde raflarda satışa sunacakları öğrenildi. Küçük ambalaj hazırlığı yapan bir diğer alan ise kozmetik sektörü... Islak mendil, sabun ve aerosollerde gramajlarda şimdiden yüzde 25 küçülme başladı. Ekonomistler enflasyonla mücadelenin büyük önem kazandığı bu dönemde ‘dolara endeksli fırsatçılık’ yapıldığını belirtirken vatandaşın bunlara prim vermemesini istediler.
AYNI ÜRÜNLERDE YÜZDE 40 FİYAT FARKI
Star gazetesi Ankara Temsilcisi Mustafa Kartoğlu, bayram alışverişine çıktı, kriz fırsatçılarını bizzat tespit etti. Aynı gün, aynı semtte aynı büyüklükteki iki marketten alışveriş yapan Kartoğlu, kendi kendine ‘aynı ürünü geçen hafta yarı fiyata almıştım’ diye söylenmek yerine bilinçli tüketicilik örneği sergileyerek haksız pahalılık içeren ürünü iade ederek kriz fırsatçılığına izin vermedi.
Neredeyse yan yana iki marketin ürünleri arasında ortalama yüzde 40 oranında fiyat farkı olduğunu gören Kartoğlu, Ankara Hali’ndeki fiyatlarda anlamlı bir dalgalanma olmadığı ve herhangi bir nakliyat sorunu da olmamasına rağmen, ürünlerin Hal’dekinin iki katına satıldığını da tespit etti.
Örneğin Güney Amerika kıtasından dolarla ithal edilen muzun fiyatı, yerli muzdan çok daha ucuzdu. Hal’de yerlisi 4 TL, ithali 5.25 TL’ye bulunan muz, Ankara’daki marketlerin birinde 10.95, diğerinde 7.95 TL’ye satılıyordu. Hal ve market fiyatları arasında uzun yıllardır fiyat farkı var ama yüzde yüz fiyat farkı insafsız bir fiyat fırsatçılığını ortaya koyuyordu. Salatalık marketin birinde 4.95 diğerinde 6.95, kabak birinde 3.95 diğerinde 4.95, patlıcan 5.45 diğerinde 3.95 TL idi. Ankara halinde ise Patlıcan 0.80, kabak 0.90 TL’ye bulunabiliyordu. Hem haldeki fiyatlarla yüzde 500’e varan fiyat farkı hem de marketler arasında yüzde yüze varan fiyat farkı vardı. Üstelik, bu ürünlerin hiç birinde döviz kuruna bağlı bir üretim ve girdi maliyeti artışı da yoktu. Tamamen kriz fırsatçılığının tezgaha yansıyan görüntüsüydü.
MERCEK ALTINA ALINMALI
“Fırsatçılar işbaşında” diyen TESK Başkanı Bendevi Palandöken, kamunun yüksek fiyat artışlarına müdahale etmesini isterken bu tür şirketlere de yaptırım uygulanması gerektiğini söyledi. Kendi stoklarındaki ürünlerine zam yapanlarla ilgili olarak müdahale edilmesini isteyen Palandöken, “Herkesin biraz sakin olmasında fayda var. Kamunun bu yüksek fiyat artışlarına müdahale etmesi gerekir. Aşırı fiyat artışı yapanlara yaptırım uygulansın. Kamu bu konuda öncü olsun” dedi. MÜSİAD Şanlıurfa Şube Başkanı Mahmut Saatçı, döviz artışı karşısında zam yapanlara karşı çağrıda bulunarak “Bir hafta içinde bazı ürünlere yüzde 40 zam geldi. Devletimiz derhal bu şekilde zam yaparak fırsat oluşturanlara karşı gerekli tedbirleri almalıdır” dedi. Tüketici Hak Arama Derneği Genel Başkanı Nihat Altay “Dolar artışı nedeniyle stok yapıp, satış yapmayan veya sattıklarına aşırı zam yapanlarla ilgili şikayetler almaktayız. Bu kişiler Ticaret İl Müdürlüklerine ve o esnafın bağlı olduğu odalara mutlaka şikayet edilmelidir” dedi.
‘DEPOSUNDA MAL OLAN FİRMA MAL VERMEDİ’
l Manisa Girişimci İnşaat Müteahhitleri Derneği Başkanı Aslan Yılmaz “Bazı inşaat malzemeleri yerli üretim olmasına rağmen firmalar zam yaptı. ABD vergisi nedeniyle normal piyasa şartlarında demir fiyatlarının gerilemesi gerekiyor. Ancak gerileyeceği yerde biz demir bulamıyoruz. Döviz yükselmeden önce demirin ton fiyatı 3 bin 100 civarındaydı ancak şu an 4 bin liraya çıktı. Stok yapan büyük tüccarlar var. Birçoğu demiri satmak istemedi. Biz sektör olarak bunları unutmayacağız. Bu sektörden ekmek yemişsin, ama en ufak sıkıntıda mal vermiyorlar. Malzeme bulamayınca inşaatlar da durma noktasına geliyor. Granit satan firma deposunda malzeme olmasına rağmen olmadığını söylüyor. Biz sektör olarak bu tür malzeme vermeyen firmalarla bir daha çalışmama kararı alacağız. Malzemelerini stoklayıp satmayan firmaları affetmeyeceğiz.”
‘STOKÇULARI TESPİT EDİYORUZ’
İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (İSTESOB) Başkanı Faik Yılmaz “Piyasada eski bir alışkanlığın, kanunen de suç olan stokçuluğun başladığına dair tespitlerimiz var. Kimi işletmeler ve toptancılar son günlerde ekonomide yaşanan dalgalanmaları fırsat bilerek ürünlerini satmamakta ve haksız kazanç elde etmeye çalışmaktadır” dedi. Stokçuluğun temel gıda maddelerinde olduğunu anlatan Yılmaz “Unda yüzde 50’ye yakın zam artışı var. Susamda, çörek otunda, yağda hepsinde artış var. Biz bunları 80 öncesinde yaşadık. Tespit yapıyoruz, stokçuluk yapan firmaları bağlı oldukları kuruluşlara şikayet edeceğiz. Gerekirse Bakan’ımıza da şikayet edeceğiz. Tekstilde de var stokçuluk. Şu anda yapılanlar suçtur. Çünkü yasal olan bir şey yok” diye konuştu.
KAYNAK: STAR
