Matrakçı Nasuh'un Üç Kıtada Yolculuğu

Osmanlı topraklarında yetişen Matrakçı Nasuh, nakkaş, şair, hattat, ressam ve matematikçiydi. Ölümünün 450. yılı sebebiyle UNESCO'nun anma kapsamına aldığı Matrakçı Nasuh anısına bir gezici sergi hazırlandı. 16. Yüzyıl Dahisi Matrakçı Nasuh adını taşıyan sergi 15 Eylül'de Belgrad'da, ardından bir yıl içinde üç kıtada dokuz ülke ve 10 şehir gezecek Osmanlı devletinin yüzlerce yıl hakimiyet sürdüğü topraklarda yarattığı medeniyet, kültür ve sanat bugün bile inceleniyor ve izleyicileri derinden etkiliyor. Matrakçı Nasuh işte bu uygarlığın içinde yetişen önemli bir şahsiyet. Kazandırdığı eserler, buluşlar ve meziyetleri sebebi ile 16. yüzyıl dahisi olarak adlandırılmış, mana ve marifet sahibi bir kişi Matrakçı Nasuh. Matematikçi, silahşör, sporcu, felsefeci, tarihçi, şair ve sanatçı. Hat ve minyatür sanatına yeni üsluplar katarak geleneksel sanatların gelişmesine katkı sağlamış bir isim. Sanat tarihçileri resimlerinin Rönesans sanatçıları ile aynı özelliklere sahip olduğunu söylüyor. Tarihte, Osmanlı'nın renk ustası, doğunun Leonardo Da Vinci'si olarak da adlandırılıyor. UNESCO ölümünün 450. yılı münasebeti ile Matrakçı Nasuh'u anma ve kutlama kapsamına aldı. Etkinliklerin önemli bir ayağı 16. Yüzyıl Dahisi Matrakçı Nasuh adını taşıyan sergi. Farklı ülkeleri gezen sergi için Matrakçı Nasuh'un Doğu seferlerini anlattığı, Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn ve Batı seferini anlattığı Tarih-i Feth-i Şikloş Estergon İstol-Belgrad eserlerinde resmettiği güzergahlardan ve yazdığı beyitlerden yapılan seçki çini ve hat sanatına aktarıldı. Panolara aktarılan 30 güzergah minyatürü ile Matrakçı Nasuh'un nakkaş, şair, hattat, ressam, matematikçi ve silahşör yönleri gözler önüne seriliyor. 12 kadın sanatçının yarattığı 41 eser ile Matrakçı Nasuh anılıyor, yeni nesillere anlatılıyor. Proje kapsamında ayrıca Matrakçı Nasuh'un Topkapı Sarayı revan yazması koleksiyonunda bulunan Tarih-i Sultan Bayezid adlı eseri bugünkü Türkçeye çevrildi ve tıpkı basım olarak yayımlandı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü, Matrakçı Nasuh anısına XVI. Yüzyıl Türk Musiki albümü ve PTT de Matrakçı Nasuh özel anma pulu ve kartpostalı yayınladı. Mayıs 2015'te, Matrakçı Nasuh'un ata toprakları Bosna Hersek'te açılan sergi, 15 Eylül-25 Ekim arasında Belgrad Etnoğrafya Müzesi'nde sergilendikten sonra farklı şehirleri gezip 2016'nın eylülünde Budapeşte'de seferini tamamlayacak. Sergiyi düzenleyen İstanbul Kültürlerarası Sanat Diyalogları Derneği'nin Yönetim Kurulu Başkanı, serginin küratörü Beste Gürsu'yla konuştuk. PADİŞAH, HAKKINDA FERMAN YAZDI "Matrakçı Nasuh, tarihimizin aktarımını bir dönem yazılı olarak sağladı, bu tarihi zenginliği yaptığı çalışmalar ile kalıcı kıldı" diyen Gürsu projenin UNESCO'nun ilgisi sonrası hız kazandığını anlatıyor: "2012'de Matrakçı Nasuh hakkında çalışmalara başladık. 2013'te UNESCO'nun 2014-2015 yıllarını Matrakçı Nasuh anma ve kutlama dönemi olarak belirlemesi, çalışmalarımıza hız vermemizi sağladı. Projeyi UNESCO Türkiye Milli Komitesi ile paylaştık ve kabul edildik. Sergi üç yıla yakın bir sürede hazırlandı. Matrakçı Nasuh'un hayatı hakkında fazla bilgiye sahip değiliz. Bildiğimiz kadarıyla küçük yaşta saraya alınmış, II. Bayezid zamanında Enderun'da eğitim görmüş. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde yaşamış. Asıl adı Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el Bosnavi. Adındaki Bosnavi kelimesi Bosnalı olduğuna dair bir ipucu veriyor. Matrakçı'nın ustalığı karşısında, Kanuni, 1529 tarihli fermanında onun İslam dünyasında ve sanatlarda tek olduğunu, herkesin Nasuh'u Üstad ve Reis olarak tanımasını, ona saygıda kusur edilmemesini buyuruyor. Sergideki çini çalışmaları sanatçı ve nakkaş Sevim Ersoy liderliğinde oluşturulan ve dokuz kadın çini sanatçısından oluşan ekip ile iki seneye yakın bir sürede tamamlandı. Matrakçı Nasuh'un eserlerinde resmettiği haritalardan yapılan seçki çini panolara aktarıldı. Hattat Hülya Cansız Gür bu eserlerde yer alan seferler ile ilgili beyitlerinden yapılan seçkiyi levhalara aktardı. Ressam Sema Bicik ise Matrakçı Nasuh'un topografik çizimlerinden yola çıkarak tuval üzerinde ressam, matematikçi ve silahşör Matrakçı Nasuh'u yorumladı." ERDOĞAN HİMAYESİNDE Beste Gürsü serginin gezgin yönünü önemsiyor ve projeyi 'seferi' olarak tanımlıyor: "Haritaların seçkisi yapılırken projenin seferi olması, üzerinde durulan en önemli konulardandı. Rotasyon Batı ve Doğu seferi gerçekleştirmek üzere planlandı. Sergi üç kıta, dokuz ülke, 10 şehir gezecek. İlk olarak mayısta Matrakçı Nasuh'un doğduğu topraklarda, Saraybosna'da Cumhurbaşkanımızın eşi Emine Erdoğan'ın katılımıyla sergilendi. İkinci durağımız Sırbistan. Belgrad'tan sonra Roma, Ankara, İstanbul, Paris, Viyana, Tokyo, New York'u gezdikten sonra önümüzdeki yıl eylül ayında Budapeşte'de sefer tamamlanacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayelerinde, kültürümüzü ve sanatımızı uluslararası platformlara taşıyacak, tarihsel nitelikteki böyle kapsamlı bir projenin gerçekleştirilmesinden büyük mutluluk duyuyoruz. Sefer boyunca uğrayacağımız tüm ülkelerde açılış programlarında akademisyen ve tarihçilerin katılacağı konferanslar ve 16. yüzyıl Türk musikisi konserleri gerçekleştirilecek. Amacımız doğru anlatımlarla gelecek nesillere aktarımlarda bulunmak. Bu projenin kalıcı olacağı ve iz bırakacağı inancındayız."