Kitabiyat âlimlerinin, kitap müptelâlarının geçimin zor temin eden derviş meşrep ve münzevî insanlar olduğunu düşünürüz. Müfrit bir kitap allâmesi olan İbnülemin Mahmud Kemal İnal (l871-l957) Sadrazam Yusuf Kâmil Paşa’nın mühürdarlığını yapmış, Rumeli Beylerbeyliği pâyeli Mehmed Emin Paşa’nın oğludur. Konaklarda büyümüş, hayatı Bâbıâli’nin bürokrasi ve aristokrasi çevresinde geçmiş bir kitap âşığıdır.
Babıâli’de yüksek memuriyetlerde bulunan, Tarih ve Yazma Komisyonları’nda vazife yapan İbnülemin’in şahsiyetinin öne çıkan tarafı sınır tanımaz bir kitap kurdu oluşudur. Osmanlı devlet adamları, şairleri, mûsikişinasları ve hattatları hakkında ciltler dolusu eserler veren usanmak bilmez kitap sevdasıyla şöhret sahibidir.
Aykırı bir kitap delisi
Ağır kitap yârânının hayatlarını araştıran Dursun Gürlek’in “Ayaklı Kütüphâneler” kitabında yazdığına göre, bir devlet adamının veya bir âlimin hâl tercümesini yazabilmek için o dönemde Trabzon, Erzurum, Diyarbakır, Mekke, Medine gibi tarihî birçok şehirlere kadar uzanan yazışmalarla kitap ve kaynak araştırması yapan bir kitap delisidir. Derin kitap âlimlerinden Ali Emirî, İsmail Sâib Sencer, Muallim Cevdet ve bir sonraki kuşaktan Mükrimin Halil Yinanç gibi ona da “Hâfıza şampiyonu” ve “Kafasının içi, kütüphânesinin içinden daha zengin olan adam” derlerdi. Ali Emîrî’den sonra bu ülkede en büyük kütüphâneye sahip şahsiyetlerdendi. 1953’te İstanbul Üniversitesi’ne bağışladığı kütüphânesi milletlerarası bir hazine değerindedir. Sahaflar Çarşısı onun çok sevdiği ve uğradığı mekândır. Mizacını bilen sahaflar onun çarşıya girmesiyle gösterişli bir karşılama merasimi yaparlardı. Böyle karşılanmaktan hoşlandırdı.
